Etyka o współczesności. Współczesność w etyce

Sepczyńska, Dorota; Jawor, Marek; Stoiński, Andrzej

Etyka o współczesności. Współczesność w etyce

Abstract

Książka […] prezentuje panoramę zagadnień i teorii z zakresu współczesnej filozoficznej refleksji o moralności. Jest ona owocem pracy autorów pochodzących z kilku ośrodków naukowych z Polski i zagranicy, dzielących zainteresowanie przedmiotem. Struktura tomu prowadzi Czytelnika od opracowań dotyczących ujęć bardziej ogólnych – metaprzedmiotowych, poprzez studia wybranych teorii normatywnych, by znaleźć swoje zwieńczenie w pracach dotyczących praktycznych zastosowań pewnych koncepcji. Autorzy nie stronią również od powiązań łączących etykę z filozofią człowieka, filozofią społeczną i szerzej potraktowaną aksjologią. […] Badania dotyczą jednak w największej mierze wybranych systemowych teorii etycznych oraz problemów metaetycznych i moralnych końca XX i początków XXI wieku. […] W części pierwszej przedstawiamy teksty skoncentrowane wokół zagadnień metaetycznych, teorii i metodologii etyki normatywnej. Studium Struktury uzasadniania przekonań moralnych autorstwa Jacka Ziobrowskiego podejmuje problem konstrukcji systemu przekonań moralnych z perspektywy epistemologicznego fundacjonizmu, koherentyzmu i kontekstualizmu. Tekst koncentruje się na ukazaniu precyzyjnej analizy powyższych modeli. Konkluzja odnosząca się do przedmiotu rozważań opiera się na propozycji swoiście eklektycznego zaangażowania wszystkich trzech wskazanych przekonań w dziedzinę uzasadnienia stanowisk moralnych. Grzegorz Pacewicz w artykule Krytyka subiektywizmu aksjologicznego: Twardowski, Tatarkiewicz, Ossowska odwołuje się do polskiej tradycji filozoficz¬nej. Prezentuje krytyczną argumentację względem subiektywizmu moralnego wyrażoną wraz z krytyką relatywizmu. W konkluzji reasumuje, iż argumenty wymierzone w subiektywizm nie usuwają podstawowej trudności, jaką jest kwestia możliwości uzasadnienia sądów wartościujących. Również w obszarze metaetycznym lokują się rozważania Sławomira Mi¬jasa, który z perspektywy paradygmatu filozofii analitycznej stawia pytanie umieszczone w tytule swoich rozważań O współczesnej etyce cnót – czy jest teorią etyczną? W artykule podaje on techniczne rozumienie terminu „teoria etyczna” i wskazuje, jakie konsekwencje płyną z przyjęcia, że dana koncepcja normatywna jest teorią etyczną. Autor prezentuje argumentacje współczesnych filozofów na rzecz anty-teoretyczności etyki cnót i poddaje ją krytycznej analizie. Andrzej Stoiński przedstawia tekst zatytułowany Przegląd wybranych od¬mian konsekwencjalizmu w etyce. Głównym przedmiotem jest w tym wypadku prezentacja różnych mutacji tej teleologicznej teorii etycznej. Wywodzący się z klasycznego utylitaryzmu konsekwencjalizm posegregowany został według kilkunastu różnych kryteriów. Ukazany zarys uzupełniono też zestawieniem zalet i wad przypisywanych tej teorii. Część druga zawiera teksty odnoszące się do różnych teorii z szeroko pojętego zakresu etyki normatywnej. Jarosław Strzelcki w tekście Ku etyce informacyjnej podejmuje problem związków informacji i praktycznego racjonalnego namysłu. Autor biorąc za punkt wyjścia wyartykułowaną przez Luciano Floridiego kon¬cepcję filozofii informacji oraz wizję człowieka jako cybernetycznego „autonomu” odsłania przed czytelnikiem etyczny kontekst informatycznej rzeczywistości. Podejmowana problematyka koncentruje się zasadniczo wokół zagadnień ochro¬ny i promowania moralnego ładu nie tylko w perspektywie ludzkiego bytu, ale i w szeroko pojętej infosferze. Agnieszka Biegalska jako przedmiot swych analiz obiera jedną z funda¬mentalnych kategorii etycznych – odpowiedzialność, o której nie da się mówić nie poruszając zagadnienia wolnej woli. Jej tekst Źródła odpowiedzialności. Próba refleksji systematycznej ujawnia związek debaty toczonej wokół idei odpowiedzialności z dyskursem zogniskowanym na relacji zachodzącej między determinizmem a wolną wolą jednostki. W dyskusji tyczącej tego przedmiotu autorka analizuje nie tylko głos zabierany przez filozofów, ale również przez przedstawicieli nauk szczegółowych, zwłaszcza neuronauk. Zagadnienie wolności jako warunku zaistnienia aktu moralnego podejmuje Danuta Radziszewska-Szczepaniak. W rozprawie Decyzja „miejscem” realizo¬wania się ludzkiej wolności przedstawia problem wolności z punktu widzenia filozofii Mieczysława Alberta Krąpca. Według lubelskiego filozofa wolność ozna¬cza możność autodeterminacji do działania poprzez dobrowolny wybór jednego spośród wielu sądów praktycznych, wskazujących czy, a jeśli tak, to w jaki sposób należy w konkretnej sytuacji postąpić. Tym samym wolność realizuje się w momencie decyzji. Jedna z teorii odwołujących się do klasycznej etyki cnót stała się przed¬miotem zainteresowania Janusza Filipkowskiego. W studium zatytułowanym Tradycja dociekań moralnych jako remedium na destrukcyjne konsekwencje oświeceniowego racjonalizmu w ujęciu Alasdaira MacIntyre’a nakreślona została szeroka panorama myśli etycznej szkockiego filozofa oraz jej związek z reali¬styczną filozofią, w tym głównie Arystotelesa i Tomasza z Akwinu. Integralnym elementem prezentowanego omówienia jest też krytyczna refleksja dotykająca kondycji współczesnej refleksji moralnej. John Huss w Evolution, intuitions, and institutions in the ethics of Peter Singer poddaje krytycznej analizie poglądy etyczne australijskiego filozofa. Twierdzenia autora Etyki praktycznej zostają skonfrontowane z podejściem bazu¬jącym na moralnej intuicji w wersji proponowanej przez Piotra Kropotkina. Na trzecią część składają się artykuły prezentujące problematykę, której cechą charakterystyczną jest interpretacja konkretnych dylematów współczesne¬go świata z perspektywy etycznej mająca na celu normatywne rozstrzygnięcia o powinnościach, wartościach i cnotach. Przedmiotem badań są kwestie bio-etyczne, etyki społecznej i etyki biznesu jako etyki zawodowej. Propozycje Petera Singera stały się przedmiotem badań w jeszcze jednym tekście. Leszek Pyra w Relacja człowiek – zwierzęta według Petera Singera uczynił jego utylitaryzm punktem odniesienia dla charakterystyki interakcji, jakie łączą ludzi z innymi żywymi istotami. Oprócz tego obiektem jego zainteresowania stały się rozważa¬nia dotyczące równości, gatunkowizmu i zasady równego rozważenia interesów. W artykule Etyka i natura ludzka w kontekście rozwoju biotechnologii oraz inżynierii genetycznej Piotr Krajewski opracował prezentacje wybranych koncepcji z antropologii filozoficznej, etyki i aksjologii, które osądzają praktyki związane z rozwojem biotechnologii oraz inżynierii genetycznej. Oddając się lekturze jego tekstu, czytelnik będzie miał okazję zapoznania się z myślą Francisa Fukuyamy, Ronalda Dworkina, Petera Sloterdijka i Jürgena Habermasa. Małgorzata Kowalewska zajęła się etyką konsumencką obecną w ramach ruchów Slow Food i Fair Trade. W szkicu Etyka na talerzu. Idea zrównoważo¬nego rozwoju we współczesnych praktykach konsumenckich stawia ona hipotezę, że ruchy te mają wspólny pierwiastek, którym jest promowanie świadomości związanej z możliwością wyboru produktów spożywczych w zgodzie z koncepcją zrównoważonego rozwoju. Tekst Doroty Sepczyńskiej Praca i obywatelstwo w koncepcji prekariatu Guya Standinga omawia i analizuje koncepcje prekariatu, skupiając się prze¬de wszystkim na problemach pracy i obywatelstwa. Zarazem podejmuje próbę osadzenia jej w dawniejszych i ogólniejszych teoriach dobrego życia wspólnego. Co zdaje się wiązać z wykazaniem ciągłości i zmiany problematyki filozofii społecznej, czy węziej, nowości idei głoszonych przez Standinga Przykładem zanurzenia znanej koncepcji etycznej w konkretne środowisko społeczne są badania Joanny Świątek. Praca zatytułowana Społeczna odpo¬wiedzialność biznesu a etyka opiekuna spolegliwego Tadeusza Kotarbińskiego koncentruje się na zagadnieniu społecznej odpowiedzialności przedsiębiorstwa. Aplikacja etyki troski dotyczy w tym wypadku relacji podmiotów gospodarczych do szeroko pojętego środowiska, w jakim przychodzi im funkcjonować.