Wczesna filozofia grecka jako archeiczna droga do nieśmiertelności. Próba rekonstrukcji

Jastrzębski, Marek

Wczesna filozofia grecka jako archeiczna droga do nieśmiertelności. Próba rekonstrukcji

Abstract

Przedmiot badań prezentowanej książki to soteriologiczny wymiar wczesnej filozofii greckiej, nazywanej tutaj "archeiczną", ze względu na wspólną jej przedstawicielom koncentrację na problematyce arche. Celem było wykazanie zasadności twierdzenia o istnieniu egzystencjalno-soteriologicznego aspektu nauczania wczesnych myślicieli greckich, który uznać należy za istotny składnik uprawianej przez nich filozofii. Rozważania dotyczyły głównie działalności czterech filozofów: Pitagorasa z Samos, Heraklita z Efezu, Parmenidesa z Elei i Empedoklesa z Akragas. W celu wykazania, że w ich przypadku filozofia faktycznie posiada zbawczy cel, zastosowano historyczno-porównawczą metodę badań. W pierwszej części książki zrekonstruowano historyczno-religijny kontekst wypowiedzi filozofów presokratejskich, sugerujących "zbawczy kontekst" ich nauczania. Badaniami objęto okres od epoki neolitu do czasów archaicznej polis. Istotny okazał się zwłaszcza wpływ misteryjnej religijności orfizmu.W drugiej części pracy, warstwa po warstwie, została dokonana rekonstrukcja struktury ideologicznej wzorca domniemanego "systemu soteriologicznego", którego przejawem mogłyby być wypowiedzi presokratyków o zbawczym celu ich nauczania. System ów okazał się filozoficzno-religijnym konglomeratem misteryjnej wrażliwości religijnej oraz filozoficznej idei świata doczesnego jako ekspresji nieśmiertelnego podłoża arche. W ostatnim rozdziale przedstawiono owoc dysertacji: zrekonstruowany "wzorzec" archeicznej drogi do nieśmiertelności oraz zaprezentowano nauczanie Pitagorasa, Heraklita, Parmenidesa i Empedoklesa jako różne warianty jego realizacji. W połączeniu z konkretnymi wypowiedziami tych filozofów, sugerującymi soteriologiczny kontekst ich nauczania, stanowi to wystarczający dowód do poważnego potraktowania problemu soteriologicznego wymiaru wczesnej filozofii greckiej.

Description

Wyniki refleksji prezentowanej monografii można wykorzystać w trzech płaszczyznach: metafilozoficznej, metodologicznej oraz historyczno-filozoficznej. Po pierwsze, przygotowuje ona grunt pod kolejny etap debaty nad antycznym paradygmatem uprawiania filozofii jako pewnej drogi egzystencjalnej przemiany filozofującego oraz zagadnieniem ewentualnej kontytuacji takiego modelu w następnych epokach. Po drugie, można udoskonalić historyczno-porównawczą metodę badań zastosowaną w monografii i wykorzystać ją w badaniach nad egzystencjalną wymową tekstów kultury z czasów przednowożytnych, jako sensownej alternatywy dla wyjaśnień ewolucjonizmu kulturowego czy socjobiologii. Po trzecie, zrekonstruowany w pracy paradygmat "archeicznej drogi do nieśmiertelności" można potraktować jako historyczno-filozoficzny zarys faktycznego nauczania presokratyków, i tym samym spróbować użyć go jako "klucza" do odtworzenia całości ich systemu filozoficznego.