Przemiany demograficzne na poziomie lokalnym w czasach niepewności. Przykład Pomorza

Jażewicz, Iwona; Szymańska, Wioletta

Przemiany demograficzne na poziomie lokalnym w czasach niepewności. Przykład Pomorza

Abstract

Współczesne wyzwania demograficzne to problem szczególnie ważny i aktualny, bowiem to zmiany ludnościowe mają istotny wpływ na politykę społeczną oraz gospodarczą w regionach. Skutki zachodzących przemian demograficznych są szczególnie odczuwalne w skali lokalnej, gdzie niekorzystna sytuacja ludnościowa w dłuższej perspektywie czasowej może prowadzić do powstania rozległych terytoriów depopulacyjnych. Celem niniejszej publikacji jest przedstawienie zachodzących zmian demograficznych wraz z ich zróżnicowaniem przestrzennym w układach lokalnych Pomorza w czasach niepewności. Analizie poddano zmiany w liczbie ludności, wskazano na przemiany w składowych przyrostu naturalnego, tj. liczbie urodzeń i zgonów, oraz omówiono tendencje w ruchu wędrówkowym ludności. Autorki za czas niepewności przyjmują okres od 2014 r., tj. zbrojnej agresji Federacji Rosyjskiej na Półwysep Krymski oraz obwód ługański i doniecki, a więc czas kiedy Europa stanęła przed obliczem wojennej rzeczywistości. W badaniach wykorzystano metody kartograficzne analizy danych i struktur oraz typologię gmin, biorąc pod uwagę dynamikę zmian w liczbie ludności. Zasadniczy materiał źródłowy pochodził z oficjalnych danych statystycznych Głównego Urzędu Statystycznego w Warszawie zgromadzonych w Banku Danych Lokalnych (BDL) oraz z bazy Demografia. Dodatkowo korzystano z raportów i opracowań przygotowywanych przez organy państwowe i Rządową Radę Ludnościową. Wyniki badań jednoznacznie wskazują, że czasy niepewności ograniczyły tempo rozwoju ludnościowego w układach lokalnych Pomorza. Wojenna rzeczywistość i zagrożenie epidemiologiczne wirusem SARS-CoV-2 pogłębiły już wcześniej zarysowane tendencje do obniżenia dynamiki zaludnienia, radykalnego spadku przyrostu naturalnego głównie poprzez wzrost umieralności w czasie pandemii COVID-19, a także rosnącego odpływu migracyjnego z obszarów peryferyjnych stymulowanego motywami ekonomicznymi i edukacyjnymi. Zaprezentowane trendy demograficzne znajdują odzwierciedlenie w układzie przestrzennym Pomorza z wyraźnie zarysowanym podziałem na dwie asymetryczne jego części, tj. część wschodnią i część zachodnią. Gminy o korzystniejszej sytuacji demograficznej obejmują wschodnią część Pomorza, czyli etnicznie zwarty obszar kulturowy Kaszub, który wyróżnia się pozytywnie w skali kraju pod względem zachowań prokreacyjnych. Inaczej wygląda sytuacja na Pomorzu Zachodnim, na którym pogłębia się depresja demograficzna, a w tle pozostaje postpegeerowska przeszłość.

Contemporary demographic challenges are a particularly important and current problem, because it is population changes that have a significant impact on social and economic policy in regions. The effects of the ongoing demographic changes are noticeable especially on a local scale, where an unfavorable population situation in the long term may lead to the creation of vast depopulation territories. This publication aims to present the current demographic changes and their spatial differences in Pomerania’s local systems in times of uncertainty. The article analyses changes in the population number, indicates changes in the components of natural increase, i.e. the number of births and deaths, and discusses trends for changes in the migration of the population. The authors take the period from 2014 as the time of uncertainty, i.e. the military invasion of the Crimean Peninsula by the Russian Federation, i.e. the time when Europe faced the reality of war. In the research, use was made of cartographic methods of data and structure analysis as well as the typology of communes, taking into account the population rate changes. The main source material comes from the official statistical data of Statistics Poland in Warsaw, collected in the Local Data Bank (BDL) and from the Demography database. In addition, reports and studies prepared by state authorities and the Government Population Council were used. The results of the conducted research clearly indicate that the time of uncertainty reduced the population development rate in Pomerania’s local systems. The wartime reality and the epidemiological threat of the SARS-CoV-2 virus have enhanced the already outlined tendencies to reduce population dynamics and a radical decrease in birth rate, mainly due to an increase in mortality during the COVID-19 pandemic and a growing migration outflow from peripheral areas stimulated by economic and educational motives. The presented demographic trends are reflected in the spatial system of Pomerania with a clearly outlined division into two asymmetric parts, i.e. the eastern and western. Communes with a more favorable demographic situation can be found in the eastern part of Pomerania, occupied by the ethnically compact cultural area of Kashubia, which stands out positively in terms of procreative behavior on a national scale. The situation is different in Western Pomerania, which remains subject to deepening demographic depression, where the post-state farm past remains in the background.

Keywords

population natural increase migrations time of uncertainty local scale Pomerania

ludność przyrost naturalny migracje czas niepewności skala lokalna Pomorze

Citation

Jażewicz I., Szymańska W. (2024). Przemiany demograficzne na poziomie lokalnym w czasach niepewności. Przykład Pomorza. Czasopismo Geograficzne, 95(1): 31–47. https://doi.org/10.12657/czageo-95-02

URI

https://depot.ceon.pl/handle/123456789/24089

Belongs to collection

Czasopismo Geograficzne

Full item record