Przednowoczesny obraz świata w ponowoczesnej historiografii. "Nowe Królestwo Grenady" Adama Elbanowskiego wobec zagadnienia faktu i fikcji
Loading...
Mateusz Zimnoch - Przednowoczesny obraz swiata w ponowoczesnej historiografii.pdf (203.23 KB)
Authors
Date
2014
Journal Title
Journal ISSN
Volume Title
Publisher
Instytut Kulturoznawstwa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej
License
Abstract
Stanowcze rozgraniczenie między faktem a fikcją jest jednym z fundamentów nowoczesnego obrazu świata. Zwycięstwo racjonalizmu i empiryzmu oświeceniowego nad przednowoczesnym systemem rozumowania (przede wszystkim teologią dogmatyczną) doprowadziło do sytuacji, w której od dwustu lat mówić można o faktach obiektywnych, zaś fikcję utożsamiać z kłamstwem. Na silnym przekonaniu o nieprzystawalności faktów i fikcji bazuje podział tekstów kultury na faktograficzne i fikcjonalne, przy czym historiografia silnie przynależy do pierwszej grupy. Jej sytuacja zmieniła się wraz z przełomem postmodernistycznym, który starał się zerwać nie tylko z krytykowanym jeszcze przez modernizm dorobkiem pozytywistycznym, lecz z nowoczesnością jako taką. Postmodernizm poddał w wątpliwość oczywisty charakter podziału na fakt i fikcję, dowodząc w wielu miejscach przenikania się tych dwóch kategorii, a niekiedy wręcz ich synonimicznego charakteru (jak w przypadku nurtów panfikcjonalnych). Przełomowe koncepcje ponowoczesnych teoretyków historiografii doczekały się więc współcześnie reakcji ze strony samych historiografów. Znakomitym przykładem postmodernistycznego z ducha tekstu historiograficznego jest książka Adama Elbanowskiego pt. Nowe Królestwo Grenady (2006), która eksploatuje w formie palimpsestowej tematy bliskie społeczeństwom wczesnonowożytnym, mimo że ich znaczna część przynależy do rzeczywistości fikcyjnej (raj ziemski, Atlantyda, jednorożce, magiczne rośliny etc.). Celem artykułu jest pokazanie, iż współobecność faktów i fikcji w narracji Elbanowskiego nie przesądza o fikcjonalnym charakterze jego pracy, która z perspektywy ponowoczesnej jawi się jako pełnokrwista faktografia. Nowe Królestwo Grenady jako tekst faktograficzny pozostaje bowiem w konflikcie z nowoczesną wizją historiografii, lecz poprzez podporządkowanie obrazowi świata obowiązującemu w opisywanym okresie historycznym pozostaje faktografią w rozumieniu ponowoczesnym.Distinction between fact and fiction is one of the main fundaments of the modern world. Enlightenment’s (rationalism and empiricism) victory over the pre-modern thought (mainly dogmatic theology) enabled speaking of “objective facts” and equating fiction and lie for more than two centuries. Without such a tradition a thorough division between fiction and nonfiction would be simply impossible. Thanks to Enlightenment’s intellectual tradition historiography started to play an academically objective rather that artistically subjective role. Its situation has slightly changed nowadays because of the postmodern turn which tried to break with both positivist and modern legacy. It was skeptical about the fact-fiction division proving that those two interfere and sometimes are even equal (like in panfictional theories). Groundbreaking concepts of the postmodern critics interested in historical writing have been responded not only by scholars but historians as well. A great example of the postmodern historiography is Adam Elbanowski’s Nowe Królestwo Grenady (2006) which is a kind of literary palimpsest exploring problems that were principally important for pre-modern societies ignoring the fact that some of them are visibly fictional (Paradise, Atlantis, unicorns, magic herbs etc.). The aim of this paper is to prove that fictional beings’ appearance among Elbanowski’s narrative does not necessarily make it fictional. From the postmodern point of view it is clearly factual because of it connection with pre-modern world concepts, however it remains fictional in terms of traditional historiography.
Description
Keywords
Citation
Mateusz Zimnoch, Przednowoczesny obraz świata w ponowoczesnej historiografii. "Nowe Królestwo Grenady" Adama Elbanowskiego wobec zagadnienia faktu i fikcji, "Kultura i Historia" nr 25/2014.