Teoria sphoty a sugestywna moc języka poezji Anandawardhany

Zapart, Jarosław

Teoria sphoty a sugestywna moc języka poezji Anandawardhany

Abstract

Celem artykułu jest zwięzłe zaprezentowanie, w jaki sposób lingwistyczna teoria sphoty (sphoṭa), rozwinięta przez Bhartrihariego (Bhartṛhari, V w.), wpłynęła na koncepcję emotywnej sugestii (rasa dhvani) – jednej z najważniejszych indyjskich teorii estetycznych, przypisywanych Anandawardhanie (Ānandavardhana, IX w.). Przedstawione zostają najważniejsze elementy teorii Bhartrihariego, przede wszystkim istota związku pomiędzy sphotą – pojedynczą, niezmienną jednostką przenoszącą znaczenie – a jej dźwiękową, zróżnicowaną i temporalną manifestacją – dhwani (dhvani). Następnie scharakteryzowana zostaje koncepcja Anandawardhany, w której dhwani staje się czynnikiem przenoszącym sugerowane znaczenie (vyañjanā) zarówno słowa, jak i wypowiedzi, a ostatecznie – również sugestię o charakterze emotywnym, która przesądza o estetycznym zabarwieniu całego dzieła literackiego. Dowodzi się istnienia ścisłego związku pomiędzy tym, w jaki sposób dokonuje się uchwycenie sensu wypowiedzi dzięki sphocie, a tym, jak zachodzi proces zrozumienia emotywnego wydźwięku utworu dzięki mocy sugestii (rasa dhvani).