Budować miasto miłości. Świętego Augustyna i współczesne refleksje o budowaniu wspólnoty, która tworzy miasto

Abstract

Zakres pojęcia „miasto”, zwykle zróżnicowany, zależnie od epoki, ujęcia lub kontekstu, posiada jednak pewne cechy wspólne. Łączy je "communio", termin odnoszący się do wspólnoty, społeczności ludzi, która w każdym czasie i w każdym ujęciu tworzy miasto. Rezygnacja z upodmiotowienia pojęcia „miasto” prowadzić może do ograniczenia, a nawet destrukcji tego obszaru badań. Z kolei inspirację do przyjęcia perspektywy antropologicznej stanowi motto wielu współczesnych programów rewitalizacji obszarów miejskich, przypisywane Augustynowi z Hippony: "miasta składają się nie tylko z ulic i domów, ale przede wszystkim z ludzi, ich marzeń i nadziei”. Z pism Aureliusza Augustyna, jednego z Ojców Kościoła Łacińskiego, wyłaniają się źródła biblijnego miasta. Stanowią je pierwsze ludzkie wybory, które okazały się wyborem zła. „Pismo Święte uczy, że na początku dziejów Adam i Ewa zbuntowali się przeciw Bogu, a Kain zabił swego brata Abla (por. Rdz 3-4). O pierwszym mieście, założonym przez Kaina, które dla Augustyna jest także pierwowzorem państwa ziemskiego, przypomina Księga Rodzaju: „Kain zbliżył się do swej żony, a ona poczęła i urodziła Henocha. Gdy Kain zbudował miasto, nazwał je imieniem swego syna: Henoch.” (Rdz 4, 17). Miasto – państwo ziemskie Kaina jest, jak zauważa Augustyn, społecznością ludzi odwróconych od Boga, a zarazem od Państwa Bożego, stanowiącego, jako owoc aktu stworzenia, społeczność ludzi i aniołów pozostających w komunii z Bogiem i między sobą. Tymczasem w rzeczywistości ziemskiej między oboma państwami panuje spór, którego metasymbolem jest zbrodnia Kaina – zabójstwo Abla. Ten dramatyczny obraz nie jest jednak tylko wizją teoretyczną, on – jak można się naocznie przekonać - wydaje się trwać. Taki stan rzeczy domaga się poszukiwania nań jednoznacznej odpowiedzi. Próbę jej sformułowania stanowi refleksja nad oryginalną teologią miasta u Augustyna oraz jej współczesnymi implikacjami, których syntezą wydaje się być wskazywana przez Jana Pawła II „gramatyka powszechnego prawa moralnego”.