The Role and Place of Speeches in the Work of Theophylact Simocatta

Abstract

Powyższy artykuł poświęcony został analizie mów (tzn. wypowiedzi w oratio recta) w Historii powszechnej Teofilakta Symokatty, najważniejszym dziele historiografii bizantyńskiej pierwszej połowy VII w. Przeprowadzony przegląd pozwolił na dokonanie konkretnych ustaleń. Mianowicie, Teofilakt w pełni akceptuje rolę kompozycyjną mów (zgodnie z tradycją klasyczną) w aspekcie a) mowy jako możliwość wypowiedzi własnej autora, b) mowy jako środek wzmocnienia płaszczyzny aksjologicznej, tzn. to, co mówione posiada wiarygodność wyższą od tego, co przekazane w mowie pośredniej (oratio obliqua itp.). Niemniej, uważna lektura pozwoliła wyodrębnić cechy szczególne stylu Teofilakta. Są nimi: nadmierna afektacja, brak dobrego smaku w doborze egzemplów i, niestety, nadużywanie argumentacji religijnej, zbliżające się do fanatyzmu (chociaż w tym ostatnim wypadku należy przeprowadzić badania, by stwierdzić, czy jest to kwestia osobista, czy ‘duch czasów’, tzn. polityka religijna Herakliusza). To, co zasługuje na uznanie, to dbanie o aspekt formalny. Teofilakt bardzo wyraźnie zaznacza te partie tekstu w mowie niezależnej, których nie stworzył, lecz wiernie cytował z dostępnej mu dokumentacji. Używa przy tym ścisłej i jednoznacznej terminologii filologicznej. Zabieg ten świadczy o rozumieniu, zarówno przezeń, jak i jego odbiorców, konwencji związanej z komponowaniem mów. Podsumowując, w zakresie przedmiotowym poddanym badaniu, Historia powszechna Teofilakta Symokatty spełnia standardy historiografii późnoantycznej.