Realizm krytyczny i morfogeneza wobec metateoretycznych pułapek konstruktywizmu: od teorii do praktyki w studiach europejskich

Abstract

Chociaż fala niemalże histerycznego zainteresowania konstruktywizmem w teorii SM minęła, konstruktywizm pozostaje jednym z najpopularniejszych nurtów wyznaczających kierunek badań w SM i studiach europejskich. Rosnąca liczba publikacji w różny sposób korzystających z założeń tego kierunku, powoduje, że konstruktywizm dojrzeje, a to z kolei pozwala na bardziej krytyczne przyjrzenie się jego cechom charakterystycznym i zachęca do dyskusji na temat jego słabości. W niniejszym artykule argumentuje się, że pomimo unikalnego umiejscowienia konstruktywizmu na mapie metateoretycznych alternatyw w filozofii wiedzy, potencjał ukryty w konstruktywizmie pozostaje niewykorzystany. Ma to swoje źródło w niedokończonym/niepełnym przewrocie ontologicznym, który legł u podłoża sukcesu i popularności konstruktywizmu w teorii SM oraz studiów europejskich. W rezultacie, konstruktywizm boryka się z ontologiczną niedookreślonością i z epistemologiczną szczodrością. O ile jednak owa szczodrość jest niezamierzona, jest ona również problematyczna. Tak zdefiniowane ‘metateoretyczne pułapki’ konstruktywizmu ograniczają możliwości badawcze, które obiecuje konstruktywizm oraz czynią go łatwym adresatem krytyki. Niniejszy artykuł podejmuje te zagadnienia i sugeruje sposób podjęcia tak zdefiniowanego problemu