Opioid-induced constipation in palliative care. How to prevent? How to treat?

Abstract

Opioid analgetics (the most potent painkillers) are widely used in palliative care of patients with terminal malignant neoplasms. They often cause such gastrointestinal adverse effects as nausea, vomiting, flatulence, abdominal pain and constipation, referred to as opioid-induced bowel dysfunction (OIBD ). While some of them, like nausea and vomiting, disappear or at least tend to diminish with continued use, patients do not develop tolerance to opioid-induced constipation. Constipation is an adverse effect of all opioid analgetics and its severity increases with the dose of an opioid, as well as with the progression of the neoplastic disease, markedly decreasing the patient’s quality of life. The incidence of opioid-induced constipation is significantly reduced by the administration of controlled-release tablets containing an opioid receptor agonist and antagonist (oxycodone + naloxone) which acts as a painkiller and reduces the frequency and/or severity of OIBD symptoms. Nowadays, apart from laxatives (initially usually osmotic and/or stimulant agents), new medications such as methylnaltrexone (a peripheral opioid receptor antagonist), administered in subcutaneous injections, are successfully used in the treatment of opioid-induced constipation. The aim of this review is to present the incidence, etiology, prophylaxis and treatment of opioid-induced constipation in the population of patients with malignant neoplasms in palliative care.

Opioidowe leki przeciwbólowe (najsilniej działające analgetyki) stosuje się powszechnie w leczeniu paliatywnym terminalnej choroby nowotworowej. Do ich częstych działań niepożądanych ze strony układu pokarmowego należą między innymi nudności, wymioty, wzdęcia, bóle brzucha i zaparcia, określane jako zaburzenia jelitowe wywołane przez opioidy (ZJWO). O ile niektóre z nich ustępują lub przynajmniej stają się z czasem mniej nasilone, zaparcie nie podlega zjawisku tolerancji. Zaparcie pojawia się po wszystkich analgetykach opioidowych, a jego nasilenie rośnie wraz z dawką leku i progresją choroby nowotworowej, obniżając jakość życia pacjenta. Prawdopodobieństwo pojawienia się zaparć zmniejsza zastosowanie tabletek o kontrolowanym uwalnianiu zwierających agonistę i antagonistę receptora opioidowego (oksykodon + nalokson), co zapewnia działanie przeciwbólowe i mniejszą częstość/nasilenie objawów ZJWO. W leczeniu zaparć poopioidowych, poza środkami przeczyszczającymi (początkowo najczęściej osmotycznymi i/lub pobudzającymi zwoje nerwowe jelit), stosuje się obecnie z powodzeniem nowe preparaty, jak metylonaltrekson (antagonista receptorów opioidowych o działaniu obwodowym) w postaci iniekcji podskórnych. Artykuł stanowi podsumowanie danych dotyczących częstości, etiologii, profilaktyki i leczenia zaparć indukowanych przez analgetyki opioidowe w populacji pacjentów z rozpoznanym nowotworem złośliwym w opiece paliatywnej.