Pluralizm aksjologiczne i jego implikacje we współczesnej filozofii religii

Abstract

Jednym z istotnych problemów współczesnego świata jest tworzenie podstaw spotkania i koegzystencji dla przedstawicieli różnych kultur i wyznań religijnych. Obszarem spotkania może być świat wartości wpisany w różne tradycje kulturowe i religijne. Stanowisko pluralizmu aksjologicznego, ujętego w sensie normatywnym, jest w stanie połączyć idee obiektywnych wartości, takich jak: szacunek dla ludzkiego życia, godność osoby ludzkiej, współczucie okazywane cierpiącemu, solidarność społeczną, tolerancję, z poszanowaniem prawa dla odmienności ich odczytywania. Filozoficzne badanie świata wartości, odsłania dwa ich aspekty: trwały i niezmienny oraz ten, który zmienia się w czasie i zależy od konkretnej kultury i wyznania. Współcześnie świat wartości nie został całkowicie zapomniany, jednak aby ludzie je urzeczywistniali potrzebną są nowe rozumienia, a także wzory osobowe, które będą wskazywały na sposoby realizacji tychże wartości. Pluralista aksjologiczny uznaje, że im większa świadomość historyczności i różnorodności, tym więcej kolejnych interpretacji, nowych ram pojęciowych, sposobów wartościowania, typów wrażliwości, więcej też wewnętrznych dylematów. Tym samym głębsze staje się odczucie odpowiedzialności za własne życie i postępowanie. Przeżycie doświadczenia wartości ukazuje człowiekowi jego indywidualne zadanie moralne. Celem pracy jest uzasadnienie stanowiska pluralizmu aksjologicznego w obrębie religijnej interpretacji rzeczywistości; na przykładzie wybranych koncepcji w filozofii anglosaskiej (Alasdaira MacIntyre’a, Charlesa Taylora i Johna H. Hicka). Chodzi o taką interpretację tradycji judeochrześcijańskiej, która jest otwarta na dialog z innymi tradycjami, oraz dialog z takim światopoglądem, który przyjmuje przesłanki naturalistyczne (naukowe), ale odwołuje się do pewnego uniwersum etycznego. Wspólnym obszarem myślenia jest pryncypium aksjologiczne, określone przez takie wartości jak: godność osoby ludzkiej, ideę życzliwości, współczucia dla cierpiących, solidarności, tolerancji, szacunku dla życia. Pryncypium to jest wpisane w określony model argumentacji etycznej; przy czym takich modeli może być wiele. We wszystkich wielkich tradycjach religijnych (hinduizm, taoizm, konfucjanizm, buddyzm, judaizm, chrześcijaństwo, islam) takie wartości są zapisane, chociaż niekiedy nie są przestrzegane przez przedstawicieli danej tradycji.