„Ja jestem wampir, cholera. Nadbużański”. Tadeusza Konwickiego gra z kiczem w powieści "Rzeka podziemna, podziemne ptaki"

Abstract

The article is an attempt to draw attention to the issue of kitschiness in the novel "Underground River, Underground Birds" by Tadeusz Konwicki, released in 1984 in the underground “second circulation”. The issue of “playing with kitsch”, which had been taken up by the author of "A Minor Apocalypse" before, concerns the problem of patriotic or national kitsch and is one of the main topics of this text, relatively rarely analyzed by critics. The author shows that the Underground River… not only constitutes a critical approach of the author of "Bohin Manor" to the literature of his time but also to the very period of decline of Communist Poland with its “kitsch potential”, and continues Konwicki’s reflection regarding the problem of Polishness and the Polish national heritage, the beginnings of which can already be noticed in an earlier novel by this author, "The Polish Complex".

Artykuł jest próbą zwrócenia uwagi na kwestię kiczowości w wydanej w 1984 roku w tzw. drugim obiegu powieści Tadeusza Konwickiego "Rzeka podziemna, podziemne ptaki." Podejmowane już wcześniej przez autora "Małej Apokalipsy" zagadnienie „gry z kiczem” dotyczy tu problemu kiczu patriotycznego czy też narodowego i stanowi jeden z głównych tematów tego stosunkowo rzadko analizowanego przez krytykę tekstu. Autorka wykazuje, iż "Rzeka podziemna…" stanowi nie tylko krytyczne spojrzenie autora "Bohini" na współczesną mu literaturę, ale także na sam czas schyłku PRL z jego „potencjałem kiczowości” oraz kontynuuje refleksję Konwickiego dotyczącą problemu polskości i polskiej spuścizny narodowej, której początki widać już we wcześniejszej powieści tego autora zatytułowanej "Kompleks polski."