Nagrody biznesowe. Etnografia rytuałów merytokracji

Abstract

Współczesne nagrody to temat doniosły i mało poważny zarazem. Jak bowiem można poważnie traktować zjawisko, które urosło do wręcz karykaturalnych rozmiarów? Dla obserwatorów z zewnątrz kuriozalny wydawać się może fakt, że gra komputerowa Wiedźmin 3, polskiej firmy CD Projekt, zdobyła ponad 200 nagród jeszcze przed premierą [w. 27]. Mnogość nagród w ramach jednego sektora uzupełniana jest wyróżnieniami powoływanymi przez branże, środowiska i wielorakie struktury międzyorganizacyjne, które wcześniej obywały się bez nagród. Przykładem nowej i zaskakującej dla mnie nagrody jest brytyjski program The Good Funeral Awards, w ramach którego, podczas gali na Uniwersytecie Winchester, przyznaje się honorowe tytuły Dostawcy Trumien Roku, Operatora Krematorium Roku czy Najlepiej Zapowiadającego się Nowego Dyrektora Przedsiębiorstwa ogrzebowego. Pojawiła się też grupa nagród, które uległy daleko idącej komercjalizacji. Przedsiębiorstwa zdobywają dla swoich marek i produktów wiele wyróżnień, nazywanych godłami promocyjnymi, bez wielkich starań i osiągnięć: w niektórych przypadkach najważniejszym kryterium jest wniesienie sięgającej kilkudziesięciu tysięcy złotych opłaty. W efekcie mnożenia się nagród i pojawiania się wyróżnień w odmianach patologicznych bezpiecznym podejściem do tego zjawiska stało się demaskowanie nieuczciwych działań lub traktowanie nagradzania z przymrużeniem oka. Celem moich badań było wyjście poza takie traktowanie nagradzania biznesowego w Polsce: bez gzotyzowania i szukania sensacji starałem się zrozumieć głębsze mechanizmy tego zjawiska. Moim głównym celem było zidentyfikowanie i opisanie efektów nagradzania biznesowego i zbadanie, jakie mechanizmy stoją za powszechnością i skutecznością tego zjawiska. W książce, która jest wynikiem kilkuletnich badań, pokazuję, że za masowością kryje się szereg korzyści, jakie nagrody kreują dla różnych interesariuszy. Dla organizatorów przyznawanie nagród i wyróżnień okazało się formą sprawowania władzy i kontroli nad ludźmi i organizacjami, nad którymi nie mają władzy formalnej. Możliwość kreowania korzyści finansowych również prezentuję jako ważny powód, dla którego niektóre organizacje przyznają wyróżnienia. Kwestie finansowe w nagradzaniu, dyskutowane w tej pracy, nie sprowadzają się jednak do prostego oskarżenia o sprzedawanie nagród. Oprócz perspektywy organizatorów przedstawiam także korzyści i zagrożenia, jakie niosą nagrody dla stron uczestniczących po stronie nagradzanych, partnerów i sponsorów. Identyfikuję też mechanizmy odpowiedzialne za skuteczność nagradzania; nazywam je tutaj siłami napędowymi.