Unia Europejska. Istota, szanse, wyzwania

Abstract

Integracja międzynarodowa jest zjawiskiem niezwykle dynamicznym. Będąca jej egzemplifi kacją integracja w Unii Europejskiej rysuje się na tym tle wyjątkowo – tempo i zakres procesów europejskiej integracji przesądza o niezwykłej intensywności kooperacji państw w jej ramach. Dokonująca się od ponad półwiecza ich współpraca obejmuje bowiem znoszenie barier w handlu, transferze usług, kapitału i osób, tworzenie nowych instytucji, wspólnych polityk i wprowadzanie nowych ram prawnych. Oparcie tej współpracy o model ponadnarodowy przesądziło o nadaniu UE specyfi cznych cech, wyróżniających ją na tle innych organizacji międzynarodowych. Państwa członkowskie stworzyły bowiem system władzy publicznej z ośrodkiem zarządzania ulokowanym ponad nimi, którego podmiotami są także jednostki pochodzące z tych państw i w ramach którego następuje sądowa kontrola wykonywania przyjętych zobowiązań traktatowych. Finalny kształt Unii Europejskiej nie jest jednak przesądzony, a ścieranie się elementów supranarodowych i międzyrządowych, będące stałym parametrem UE, czyni z niej strukturę in statu nascendi. Książka „Unia Europejska: istota, szanse, wyzwania” stanowi głos w dyskusji na temat złożoności i specyfi ki systemu Unii Europejskiej, stojących przed nim wyzwań oraz szans, jakie stwarza członkostwo w tej organizacji. Dyskusja ta nabiera obecnie tempa. Aktualny „moment integracyjny” skłania bowiem do refl eksji nad kształtem dotychczasowych mechanizmów współpracy. Otwartym pozostaje pytanie o to, czy będą one ewoluować w stronę rozwiązań oryginalnych, odpowiadających specyfi ce Unii Europejskiej, czy też podążą śladami znanymi z rozwiązań krajowych lub międzynarodowych. Kluczowe dla określenia owego kierunku wydaje się być kryterium skuteczności, które pozwoliłoby wykazywać UE szybszą reakcję na oddziałujące na nią czynniki wewnętrzne oraz zewnętrzne.Uwzględnienie aktualnego tempa biegu wydarzeń i procesów w UE uzasadnia podejmowanie działań o charakterze edukacyjno-badawczym dotyczących stanu procesów integracyjnych w Unii Europejskiej, także w perspektywie rozwojowej. Prezentowana publikacja zawiera artykuły uczonych z ośrodków akademickich z całej Polski, których jednym z głównych punktów zainteresowań jest właśnie problematyka integracji europejskiej a jej motywem przewodnim jest pogłębiona, wielopłaszczyznowa refl eksja nad procesami integracji w Unii Europejskiej w wymiarze wewnętrznym i zewnętrznym.Celem podjętego przez autorów wysiłku twórczego było krytyczne prześledzenie genezy, dynamiki i zasad procesów integracyjnych w Unii Europejskiej oraz ich wieloaspektowych skutków, określenie wyzwań, jakie te procesy ze sobą niosą oraz wskazanie szans nimi implikowanych. Niniejsza publikacja dotyka szerokiego spektrum dziedzin, działań, zagadnień. Ich analiza i ocena ukazuje, na ile problemy wewnętrzne i zewnętrzne Unii oddziałują na procesy integracji na obecnym etapie oraz na ile procesy te oddziałują na wewnętrzną strukturę i otoczenie zewnętrzne UE. Zakres zagadnień podjętych w książce obejmuje genezę integracji w ramach Unii Europejskiej, jej główne zasady, system instytucjonalny Unii Europejskiej, kwestie ochrony praw człowieka, migracji, zagadnienia z zakresu integracji gospodarczej i walutowej, problematykę innowacji, wspólnej polityki handlowej, zagranicznej i bezpieczeństwa UE oraz tendencje dezintegracyjne w Unii Europejskiej. Wyrażamy nadzieję, że problematyka poruszana w książce spotka się z zainteresowaniem szerokiego kręgu odbiorców – teoretyków i praktyków, wykładowców i studentów, nauczycieli i uczniów oraz wszystkich tych, którzy poszukują rzetelnego źródła wiedzy na temat Unii Europejskiej. Unikalna struktura rozdziałów, obejmująca część merytoryczną oraz metodologiczną, jak również propozycje scenariuszy zajęć na płycie CD, pozwalają żywić nadzieję także na praktyczne wykorzystanie książki – publikacja może zostać bowiem zastosowana w procesie dydaktycznym na różnych etapach kształcenia.Pragniemy wyrazić podziękowanie wszystkim instytucjom i osobom, które przyczyniły się do powstania tej pracy – zarówno w formie wsparcia fi nansowego, jak również merytorycznego. Za współfi nansowanie niniejszej książki dziękujemy w szczególności Komisji Europejskiej i Agencji Wykonawczej ds. Edukacji, Kultury i Sektora Audiowizualnego (EACEA), Fundacji Konrada Adenauera w Polsce, Centrum Europejskiemu Uniwersytetu Warszawskiego oraz Polskiemu Stowarzyszeniu Badań Wspólnoty Europejskiej (PECSA).