Od tożsamości i integracji do społecznego zakotwiczenia – propozycja nowej koncepcji teoretycznej

Abstract

Tekst prezentuje propozycję nowej koncepcji społecznego zakotwiczenia, która redefiniuje problem relacji między jednostką a społeczeństwem oraz próbuje odpowiedzieć na pytanie, co stanowi spoiwo współczesnego społeczeństwa. Pracę rozpoczynają rozważania nad znaczeniem tożsamości dla analiz współczesnego społeczeństwa i przyczyną problematyczności pojęcia tożsamości, po których przedstawiony jest problem związku między kwestią tożsamości a problematyką integracji oraz spójności złożonych i zróżnicowanych społeczeństw. Stanowi to wprowadzenie do koncepcji społecznego zakotwiczenia, podobnie jak analiza potocznego i metaforycznego użycia pojęcia kotwic, a zwłaszcza rola metaforyki zakotwiczania w psychologii. W centralnej części tekstu zaprezentowana jest koncepcja zakotwiczenia społecznego jako nowej propozycji teoretycznej, która poddaje rewizji i integruje wcześniejsze kategorie analityczne i podejścia badawcze. Proponuje się, aby zakotwiczanie roboczo zdefiniować jako poszukiwanie przez jednostkę istotnych dla niej punktów odniesienia i oparcia, które pozwalają jej osiągnąć relatywną psychospołeczną stabilność w otaczającej ją rzeczywistości. Można wyróżnić różne typy kotwic, między innymi, od takich jak kotwice prawno-instytucjonalne (np. obywatelstwo) i ekonomiczne (np. zasoby materialne) poprzez kotwice związane z określonymi miejscami (np. miejscem urodzenia) aż do kotwic osobistych (jak cechy fizyczne, praktyki cielesne, indywidualne cechy i wartości), kulturowych (np. język) i najbardziej kluczowych – kotwic społecznych (tkwiących np. w relacjach rodzinnych i przyjacielskich). Proponowana koncepcja umożliwia powiązanie problematyki tożsamości, więzi społecznych i integracji. Pozwala też przezwyciężyć ograniczenia subiektywnie definiowanej tożsamości i uczynić przedmiotem badania zasoby społeczno-psychologiczne, które jednostki mogą wykorzystywać do adaptacji w zmiennej rzeczywistości społecznej. Choć propozycja ta wyrasta głównie z badań i rozważań z obszaru studiów migracyjnych nad adaptacją i integracją migrantów, wydaje się być pomocna do bardziej ogólnych analiz socjologicznych

The text presents a proposal of new a concept of social anchoring, which redefines the problem of links between an individual and a society and tries to tackle the problem of cement in a contemporary society. In the first part of the article the role of identity for the analysis of a contemporary society and reasons why the concept of identity is so problematic are examined. Afterwards the problem of relationship between identity, on the one hand, and integration as well as social cohesion in complex and diverse societies, on the other hand, is described. These parts play a role of introduction to the concept of social anchoring, similarly to the analysis of the daily and metaphoric usage of anchoring, particularly in psychology. The central part of the text presents the concept of social anchoring as a new theoretical proposal, which revises and integrates the previous categories and research approaches. It is proposed to provisionally define anchoring as searching for points of reference and footholds which enables individuals to establish socio-psychological stability in their lives. There can be distinguished different types of anchors, among others such as legal and institutional (e.g. citizenship), economic (material resources), places (e.g. place of birth), personal anchors (such as appearance, physical practices, individual traits and values), cultural (e.g. language), and social anchors (embedded for example in family or friend relations). The proposed approach provides an opportunity to integrate the issues of identity, adaptation and integration as well as to overcome the limitations of subjectively defined identity and include the psycho-sociological resources that can be used by individuals to adapt to changeable social realities. Although this concept mainly originates from migration studies dealing with the adaptation and integration of migrants, it seems to be also useful for more general sociological analyses.