Warszawskie druki muzyczne wydane w latach 1875-1918, przechowywane w gdańskich bibliotekach

Abstract

Dysertacja poświęcona jest przede wszystkim znaczeniu, funkcji i proweniencji muzycznych varsavianów wydanych w latach 1875-1918, a przechowywanych w bibliotekach gdańskich (374 druki nutowe i 56 książek). Stanowi również próbę odpowiedzi na pytanie w jakim stopniu druki muzyczne z gdańskich zbiorów bibliotecznych odzwierciedlają kulturę muzyczną i wytwórczość typograficzną Warszawy z przełomu XIX i XX wieku. Rozprawa składa się z pięciu rozdziałów, z których trzy pierwsze stanowią „warszawski” wątek pracy. Tematyka rozdziału pierwszego – Społeczność Warszawy i jej kultura muzyczna w latach 1875-1918 – obejmuje m.in. zagadnienia związane ze wszelkimi przejawami kultury muzycznej w życiu miasta. W rozdziale przedstawiono grupy społeczne (także mniejszości narodowe i wyznaniowe) mające największy udział we współtworzeniu warszawskiej kultury muzycznej, starając się odpowiedzieć na pytanie czy, i w jakim stopniu, oferta wydawnicza z końca XIX wieku stanowi odzwierciedlenie tej aktywności. Istotnym wątkiem tych dociekań jest więc charakterystyka społeczna, polityczna i ekonomiczna poszczególnych grup społecznych Warszawy w badanym okresie oraz ich roli i znaczenia w życiu miasta, oczywiście przede wszystkim kulturalnym. Siłą rzeczy rozdział przedstawia również „pejzaż muzyczny” Warszawy, w którym owe grupy mogły realizować potencjalne lub rzeczywiste potrzeby kulturalne. Charakterystyka grup społecznych Warszawy pomogła w opracowaniu rozdziału drugiego – Drukarstwo muzyczne na tle typografii warszawskiej w latach 1875-1918 oraz następnego: Wydawnictwa i księgarnie muzyczne działające w Warszawie w latach 1875-1918 i ich oferta. Skoncentrowano się w nich na warszawskiej typografii muzycznej, analizując jej działalność zarówno w ujęciu lokalnym, jak i w odniesieniu do ówczesnego drukarstwa europejskiego, a następnie przedstawiono ustalone fakty z dziejów interesujących firm poligraficznych oraz życiorysów ich właścicieli. Omówiono periodyki publikujące materiały muzyczne oraz serie i cykle wydawnicze, dokonując ich podziału wedle różnych kryteriów (m.in. pod względem przeznaczenia wykonawczego, formy muzycznej, wartości dydaktycznych), a także katalogi wydawniczo-księgarskie informujące o drukach muzycznych. Scharakteryzowano warszawski repertuar wydawniczy pod względem treściowym oraz wykorzystanych w utworach obsad wykonawczych i form muzycznych. Rozdział czwarty Warszawskie druki muzyczne z lat 1875-1918 w bibliotecznych zbiorach gdańskich i piąty Proweniencja warszawskich druków muzycznych z lat 1875-1918 przechowywanych w repozytoriach gdańskich stanowią wątek „gdański” rozprawy, w którym została przybliżona międzywojenna i przede wszystkim powojenna aktywność polskiego środowiska muzycznego na Wybrzeżu Gdańskim oraz działalność bibliotek gdańskich gromadzących po wojnie spuścizny polskich muzyków oraz wydawnictwa pochodzące z kolekcji przedwojennych i różnorakich darów, które stanowiły wówczas cenny zasób wobec niedoboru wartościowych pozycji z punktu widzenia artystów i dydaktyków uczących muzyki na poziomie wyższym. Przeprowadzono również szczegółową analizę warszawskich muzykaliów wydanych w latach 1875-1918, zidentyfikowanych w bibliotecznych zbiorach gdańskich. Piąty rozdział ukazuje natomiast drogę, jaką publikacje te przebyły, trafiając poprzez różnych właścicieli do gdańskich zbiorów bibliotecznych, zbadaną na podstawie wpisów proweniencyjnych oraz w oparciu o dostępną dokumentację ewidencyjną bibliotek. Na podstawie analizy proweniencji varsavianów przechowywanych w gdańskich zbiorach bibliotecznych (przede wszystkim w Bibliotece Głównej Akademii Muzycznej im. Stanisława Moniuszki w Gdańsku) można wysnuć wniosek, że druki te służyły w pracy artystycznej i dydaktycznej muzyków przybywających po II wojnie światowej z Warszawy na Wybrzeże. Studia nad muzycznymi varsavianami z lat 1875-1918 dowodzą jak bardzo ważnym materiałem badawczym jest muzyczna produkcja wydawnicza z tego okresu. Dokumentuje ona kształtowanie się kultury, nie tylko muzycznej, ale także m.in. kultury książki. Rekonstrukcja tego fenomenu nie może się obyć bez analizy danych bibliograficznych identyfikujących edycje, nakładców, drukarzy, księgarzy, instytucje sprawcze i użytkowników, dla których druki były przeznaczone oraz bez badań nad instytucjami i osobami, które te publikacje gromadziły i rzeczywiście wykorzystywały w różnych sposób. Dlatego bardzo ważnym elementem niniejszej rozprawy jest Katalog warszawskich druków muzycznych oraz piśmiennictwa muzycznego i muzykologicznego z lat 1875-1918 przechowywanego w bibliotecznych zbiorach gdańskich.