Об ошибках в научном поиске, и в текстологии в частности

Abstract

W artykule analizuje się genezę, ontologię i funkcję pragmatyczną błędu jako nierozdzielnej części procesu badawczego we wszystkich dziedzinach nauki. Badając poglądy na tę kwestię, wyrażane przez wielu uczonych oraz filozofów, autor wyciąga wnioski o fundamentalnej ważności kategorii „punktu widzenia” w aspekcie ontologicznym, etycznym i pragmatycznym. Badania naukowe są tu traktowane jako jedna z trzech podstawowych metod zdobywania wiedzy, funkcjonujących w kulturach świata – zostaje przy tym podkreślony cały szereg różnic pod względem komunikacji między jednostkami, jaki zachodzi na linii twórczości artystycznej, doświadczenia religijnego oraz naukowych dociekań. Wyraźnie formułuje się też różnicę pomiędzy błędem badawczym (który może mieć charakter pozytywny) a naukową niedokładnością, niedostatecznością (brakiem) czy niekompletnością. Jako przykłady takich omyłek służą analizy brulionów Fiodora Dostojewskiego, a także koncepcja „intertekstu” Julii Kristevej oraz „intersubiektywnego dialogu” Michaiła Bachtina.

The article analyses the genesis, ontology and pragmatic function of an error as an inseparable part of the research process, in all fields of science. By studying the outlooks of many scholars and philosophers on this issue, the author draws conclusions relating to the fundamental importance of the ‘point of view’ in the ontological, ethical and pragmatical aspects. Academic studies are explored in the article as one of the three basic methods of acquiring knowledge that operate in the cultures of the world. At the same time, the article highlights a whole array of differences in communication between individuals, which transpire between artistic creation, religious experience and scientific inquiry. A distinct difference between scientific error (which can have a positive effect) and scientific inaccuracy, insufficiency (shortcomings) or incompleteness is also articulated. The analyses of drafts by Fyodor Dostoevsky, as well as of the concept of ‘intertextuality’ by Julia Kristeva and ‘intersubjective dialogue’ by Mikhail Bakhtin, serve as examples of such errors.

Предлагается аналитическое рассмотрение генезиса, онтологии и прагматической роли научной ошибки как неотъемлемой части научного процесса во всех областях знания. Анализируются взгляды на этот предмет ряда ученых и философов, делается вывод о кардинальной важности категории «точки зрения» в ее онтологическом, этическом и прагматическом аспектах. Научный поиск рассматривается в роли одного из трех основных методов выработки знания, принятых в мировой культуре, с указанием на ряд отличий в параметрах межличностной коммуникации между художественным творчеством, религиозным поиском и научным исследованием. Формулируется методологическое отличие научной ошибки, которая способна иметь позитивный характер, от научной неточности, недостаточности или неполноты. В качестве примеров такого рода анализируется черновая запись Ф. М. Достоевского, а также концепция «интертекста» Ю. Кристевой в сравнении с идеей «межсубъектного диалога» М. Бахтина.