Otwarty dostęp w krajach globalnego Południa

Abstract

Cel/Teza: Artykuł referuje bieżący etap rozwoju otwartego dostępu w krajach globalnego Południa, ze wskazaniem podobieństw i odmienności pomiędzy różnymi obszarami świata, nakreśleniem specyfiki reprezentatywnych krajów lub grupy krajów oraz określeniem przyczyn ograniczenia ich aktywności w tym zakresie. Koncepcja/Metody badań: Termin „globalne Południe”, odnoszący się do mniej rozwiniętych krajów Azji, Pacyfiku, Afryki i Ameryki Łacińskiej, stał się ostatnio popularny w dyskursie akademickim, chociaż nie został prawidłowo zdefiniowany. W artykule różne przypadki jego użycia są analizowane w konfrontacji z terminem „globalna Północ”. Analizie poddane zostały również dane dotyczące otwartego dostępu w krajach lobalnego Południa dostępne w źródłach internetowych. Wyniki i wnioski: Poszczególne obszary globalnego Południa są pod wieloma względami zróżnicowane, choć wszystkie łączy niższy status ekonomiczny i zespół rozmaitych problemów z tego wynikających. Granice pomiędzy Północą i Południem zmieniają się, w pewnych miejscach zaś zacierają. Środowiska naukowe w tych krajach różnią się pod względem potrzeb, dążeń i wyobrażeń na temat tego, jak powinno, ich zdaniem, wyglądać publikowanie prac naukowych. Ze względu na owe specyficzne cechy próba dopasowania narzędzi wypracowanych w naukowych ośrodkach globalnej Północy może okazać się szkodliwa. Kluczowa okazuje się komplementarność informacji (jej złożoność, organizacja i weryfikacja), która, dzięki narzędziom technicznym, staje się dostępna szerszej naukowej społeczności. Oryginalność/Wartość poznawcza: W polskiej literaturze badawczej zagadnienie to pojawia się rzadko. Artykuł zbiera i zestawia dane dotyczące wszystkich obszarów globalnego Południa obecne głównie w literaturze anglojęzycznej.

Purpose/Thesis: The aim of the article is to describe the current state of Open Access in the Global South countries, relative to other regions, characterize specific countries and explain why their activity as related to Open Access has been so limited thus far. Approach/Methods: The term ‘Global South’, referring to the less developed countries of Asia, Pacific, Africa and Latin America, has recently become popular in academic discourse, despite its imprecision. This paper analyzes its different uses as compared with the term ‘Global North.’ It is based on the data concerning Open Access in the Global South countries available in electronic sources. Results and conclusions: The Global South is not a uniform region, although all its area shares a lower economic status and problems resulting from it. Boundaries between the North and the South are changing and blurring in some places. Scientific communities in different / various countries have different needs, pursuits, ideas and commitments concerning publication practices. Because of these unique circumstances, an attempt to employ instruments developed in scientific centers in the Global North may prove detrimental. Complementarity of information (its organization and verification), available for the wider scientific community thanks to various technical tools, seems to be crucial. Originality/Value: This issue seldom appears In Polish research literature. The article gathers and juxtaposes data concerning all areas of the Global South, thus far found only in foreign literature.