Japonia. Historia państw świata w XX wieku

Abstract

Dla Japonii wiek XX, rozpatrywany pod względem historycznym, był na pewno wiekiem „długim”, w przeciwieństwie np. do Polski i większości państw Europy, gdzie bieg wydarzeń sprawił, iż określa się go jako„krótki” i umieszcza w czasie między latami 1914 i 1989. Nie można bowiem rozpatrywać dwudziestowiecznych dziejów Japonii z pominięciem tego, co miało miejsce w drugiej połowie XIX w. Interwencja z zewnątrz zmusiła Japończyków w 1854 r. do stopniowego otwierania kraju po ponad dwustuletniej izolacji i do podpisania pierwszych układów międzynarodowych. Natomiast zapoczątkowany w 1868 r. proces gwałtownej modernizacji sprawił, że zaledwie w ciągu dwudziestu lat z kraju feudalnego rządzonego przez wojowników i podzielonego na wiele autonomicznych księstw, Japonia przekształciła się do 1889 r. w nowoczesną, scentralizowaną monarchię konstytucyjną. Choć każdą z podanych wyżej dat można uznać za wystarczająco ważną, by stała się dolną cezurą pracy, zdecydowałam się rozpocząć „długi” niewątpliwie japoński wiek XX już w 1854 r., ze względu na konsekwencje ówczesnych wydarzeń. Mniej problemów nastręcza górna cezura, choć tu z kolei nie ma aż tak ważnych wydarzeń, które wyraźnie wyznaczałyby koniec dwudziestego stulecia w historii Japonii. Można byłoby właściwie zakończyć pracę na roku 1993, kiedy to koniec okresu zimnej wojny doprowadził do zmiany układu politycznego wewnątrz kraju i przyniósł kres monopolistycznych, trwających nieprzerwanie od 1955 r., rządów Partii Liberalno-Demokratycznej. Jednak następne lata pokazały, że tak naprawdę niewiele się zmieniło, PLD powróciła do władzy i dawne problemy nurtujące Japonię pozostały. Proponuję więc zakończyć japońską historię XX w. na początku roku 2001, kiedy premierem został Koizumi Jun’ichirō, planujący w związku z długotrwałym kryzysem wiele zasadniczych zmian zarówno w sprawach wewnętrznych, jak i zagranicznych. Praca została podzielona na dziesięć, generalnie chronologicznie ujętych, rozdziałów, ale najważniejszy dla historii dwudziestowiecznej Japonii jest podział na rozdzielone rokiem 1945 dwa zasadnicze okresy: przedwojenny i powojenny. Po klęsce w drugiej wojnie światowej Japonia (za sprawą amerykańskich władz okupacyjnych) wkroczyła na drogę demokratycznych reform, zrywając ostatecznie z przeszłością, czego doskonałym przykładem był akt „wyrzeczenia się boskości” przez cesarza, którego nowa konstytucja uczyniła jedynie „symbolem” narodu.