Zmiany struktury przestrzennej krajobrazu na obszarze parku krajobrazowego „Góry Opawskie” w okresie od XIX do XXI w.

Abstract

Krajobrazy gór i przedgórza podlegają wielu przemianom warunkowanym przez czynniki antropogeniczne oraz przyrodnicze. W Parku Krajobrazowym „Góry Opawskie” i jego otulinie w okresie od XIX do XXI w. doszło do szeregu zmian krajobrazowych, związanych z rozwojem sieci osadniczej, zmianami zasięgu kompleksów leśnych oraz zmianami w strukturze upraw. Kluczowe było także objęcie ochroną prawną tego obszaru i utworzenie Parku w 1988 r. W artykule dokonano analizy zmian w strukturze krajobrazu z użyciem metryk krajobrazowych, które wykorzystano odrębnie do oceny zmian krajobrazu jako całości oraz poszczególnych klas. Badania przeprowadzono na podstawie obrazów odtworzonych z archiwalnych źródeł kartograficznych i aktualnej ortofotomapy. Stwierdzono zmiany polegające na zwiększonej fragmentacji krajobrazu w latach 30. XX w., i odwróceniu tego trendu w niektórych kategoriach współcześnie. Zaobserwowano zmiany polegające na zwiększeniu powierzchni lasów i zadrzewień, zmniejszeniu powierzchni pól uprawnych, łąk i pastwisk, przy jednoczesnym zwiększeniu średniej powierzchni wydzielonych płatów. Stwierdzono zagęszczenie istniejących obszarów koncentracji zabudowy jak również jej rozproszenie na tereny dotychczas nie zagospodarowane w ten sposób. Analiza wykazała odmienne tendencje zmian następujących od lat 30. XIX do lat 30 XX w. oraz do czasów współczesnych. Zastosowanie metryk krajobrazowych pozwoliło na wskazanie istotnych dla funkcjonowania krajobrazu zmian wewnętrznych kompozycji krajobrazowej związane z fragmentacją i zwiększaniem się izolacji ekosystemów w poszczególnych okresach czasowych.