Pasażerskie pociągi ekspresowe w Polsce – rozwój i ewolucja po II wojnie światowej

Abstract

Pierwsze połączenia ekspresowe w Polsce po II wojnie światowej uruchomiono w latach 50. Ich intensywny rozwój nastąpił w drugiej połowie lat 80. W 1992 roku uruchomiono dwie nowe kategorie połączeń ekspresowych: EuroCity na trasach międzynarodowych oraz InterCity na trasach krajowych. Najwięcej pociągów kwalifikowanych kursowało pod koniec lat 90. XX wieku. W kolejnych latach, ze względu na degradację infrastruktury kolejowej i wydłużenie czasów przejazdów część pociągów ekspresowych przeklasyfikowano na pospieszne. Realizowane po wejściu do Unii Europejskiej projekty modernizacji infrastruktury kolejowej, przede wszystkim na liniach wchodzących w skład sieci TEN-T, w połączeniu z rewitalizacją wielu innych odcinków, pozwoliły na znaczne skrócenie czasów przejazdów na wielu trasach, szczególnie tych łączących Warszawę ze stolicami obecnych województw. Równolegle wprowadzono nową generację taboru, w tym EZT dużych prędkości ED250 Pendolino, nowe wagony i lokomotywy dla pociągów dalekobieżnych. W przypadku wielu relacji osiągnięto w ostatnich latach historycznie najkrótsze czasy przejazdów. Celem badań jest analiza głównych kierunków rozwoju i ewolucji systemu połączeń ekspresowych w Polsce. Na podstawie historycznych danych rozkładowych przeanalizowano ewolucję oferty przewozowej w tym segmencie rynku, zarówno pod względem ilościowym, jak jakościowym. Zaproponowano kilka wskaźników, pozwalających na prowadzenie analiz porównawczych oferty kolejowej w oparciu o rozkłady jazdy. Badania dowiodły, że dotychczasowy rozwój połączeń kolejowych ekspresowych w Polsce miał charakter falowy.Pierwszy okres maksymalnego rozwoju przypada na lata 90. XX wieku, a drugi – na okres po 2015 roku. W dyskusji autorzy artykułu starają się wskazać kierunki potencjalnej ewolucji tego segmentu połączeń pasażerskich w kontekście:programów rozwoju i modernizacji infrastruktury kolejowej oraz taboru, intensywnej rozbudowy autostrad i dróg ekspresowych oraz wdrażania IV pakietu kolejowego UE, związanego z liberalizacją rynku przewozów pasażerskich. Dwa ostatnie wspomniane czynniki są wyzwaniami dla rozwoju segmentu pociągów ekspresowych w Polsce.