Reprezentacje poezji Wisławy Szymborskiej w polskich tygodnikach opinii w okresie 2-14 lutego 2012

Abstract

Celem artykułu jest stworzenie opisu różnych wizji poezji Wisławy Szymborskiej, jakie wyłaniają się z publikacji na łamach polskich tygodników opinii (Gazeta Polska, Gość Niedzielny, Newsweek, Polityka, Przegląd, Przekrój, Tygodnik Powszechny, Uważam Rze oraz Wprost) w okresie 2-14.02.2012 tj. po śmierci i pogrzebie poetki. Założeniem, jakie przyświeca analizie, jest przekonanie, iż to, jak zapamiętana zostanie twórczość Szymborskiej, jest w dużej mierze pochodną komunikatów medialnych. Krytyczne skonfrontowanie prezentowanych na łamach tygodników wizji realizowane jest z jednej strony w trybie komparatystycznym, z drugiej zaś przyjmuje za paradygmat samą poezję. Tekst ma na celu uporządkowanie podejmowanych przez poszczególne redakcje metod oraz ocenę ich skuteczności. Ma to prowadzić do wartościującego określenia, które z artykułów dziennikarskich w najlepszy i najbardziej wierny sposób oddały charakter opisywanej poezji. Zastosowana w pracy metodologia ma więc charakter hybrydyczny, przy czym przeważająca jest metoda jakościowa z elementami analizy zawartości. Materiał badawczy podzielony jest na dwie grupy: główny nurt, poddający się analizie porównawczej, oraz jego obrzeża, które się tej analizie nie poddają. Do nurtu głównego należą: Newsweek, Polityka, Przegląd, Uważam Rze oraz Wprost, gdzie materiały na temat Szymborskiej mają porównywalną objętość, a poziom redakcyjnej ingerencji światopoglądowej jest ograniczony. Nie spełniają tych warunków takie tytuły, jak: Gazeta Polska, Gość Niedzielny, Przegląd oraz Tygodnik Powszechny. W przypadku pierwszych dwóch poezja Szymborskiej ukazywana jest przed pryzmat wartości bliskich redakcji (odpowiednio politycznych i religijnych). W trzecim – śmierć noblistki potraktowana jest przede wszystkim jako pretekst do szerszej refleksji społecznej, zaś materiały poświęcone wyłącznie jej osobie są krótkie bądź nieaktualne (obszerny fragment archiwalnego wywiadu). Natomiast w ostatnim przypadku, Szymborskiej poświęcono obszerny blok tekstów redagowany przede wszystkim nie przez dziennikarzy, a przez zawodowych literaturoznawców i poetów, a opis nie pozostaje poza wpływem obustronnej sympatii redakcji i poetki. Zasadniczym podziałem w obrębie lektury komparatystycznej tygodników z nurtu głównego jest wyznaczenie biegunu biograficznego (Wprost) i poetyckiego (Przekrój). Te dwie strategie informacyjne są pewnymi ramami dyskursywnymi, w obrębie których poruszają się poszczególne redakcje. Nie przekładają się one jednak w sposób bezpośredni na jakość artykułów, pełniąc głównie funkcję porządkującą. Szczegółowa analiza tekstów wykazuje, iż podstawowym źródłem występujących między nimi różnic jest odmienne pojmowanie roli mediów przez same redakcje. Mimo to, możliwe jest stwierdzenie, iż najpełniejszy i najbardziej kompetentny opis twórczości poetyckiej Wisławy Szymborskiej przedstawiony został na łamach Tygodnika Powszechnego, Polityki oraz Uważam Rze.

The aim of this article is to create a description of different visions of Wisława Szymborska’s poetry, that arise from polish weeklies (Gazeta Polska, Gość Niedzielny, Newsweek, Polityka, Przegląd, Przekrój, Tygodnik Powszechny, Uważam Rze and Wprost) in period from 2.02 to 14.02.2012 (after the poetess has passed away). Thesis of the analysis is that mass media have a huge influence on how the Szymborska’s poetry will be remembered. The critical lecture and comparison of presented visions contain two levels: the first one is comparative, the second assumes a poetry itself as a main paradigm. The purpose of the article is to arrange methods used by individual editors and to grade their effectiveness. It leads to evaluative conclusion which of the weeklies described Szymborska’s poetry in the best, the most objective way. The methodology applied in work is hybridical, but the qualitative method with some elements of content analysis is essential. All researched articles are split into two groups: the mainstream, that is open to comparative analysis, and margins, that are not so. The mainstream is: Newsweek, Polityka, Przegląd, Uważam Rze and Wprost, where articles focused on Szymborska’s death and funeral have comparable size and the level of editor’s ideological interference is highly limited. The margins, that don’t execute this conditions, are: Gazeta Polska, Gość Niedzielny, Przegląd and Tygodnik Powszechny. In the first two Szymborska’s poetry is described through the ideological prism (in the first case–political, in the second one–religious). In the third one her death is only a pretext for the wider social reflection and the articles including reminiscences strictly about the poetess are either short or archival. In the last weekly, there is a big material containing a lot of articles edited not mostly by journalists, but by experts for literary studies and poets. Moreover, the description is influenced by mutual liking between the weekly and Szymborska herself. The important division inside the comparative lecture of mainstream weeklies is between the biographical (Wprost) and poetical (Przekrój) extremity. These two methods are a kind of discursive frames, within the individual editors act. Despite the fact they are not a main source of articles’ quality, they are useful for weeklies arrangement. The detailed analysis shows, that the main reason for the differences between them is an individual perception of their role. However, it’s possible to ascertain that the most competent description of Wisława Szymborska’s poetry is presented in Tygodnik Powszechny, Polityka and Uważam Rze.