O przekazie uniwersalnym tekstów kultury na podstawie przysłów w języku hausa i polskim

Abstract

Artykuł dotyczy jednozdaniowych tekstów utrwalonych w różnych językach według podobnych schematów strukturalnych, zwanych przysłowiami. Skupia się na porównaniu treści przysłów języka hausa i polskiego, ale uwzględnia też sposób obrazowania pojęć, które te treści wyrażają. Zastosowana metodologia zwraca uwagę na wyrazy najczęściej używane w przysłowiach, które (za Wierzbicką 1997) uznaje się za słowa klucze kultury, czyli wyrazy o szczególnym statusie kulturowym. Kodują one treści ważne dla sposobu funkcjonowania danej społeczności. W oparciu o zbiory przysłów Kirk-Greene'a (1966), Yunusy (1977) oraz Kłosińskiej (2011) i Adalberga (1889–94) znalezione zostały pary przysłów hausa i polskich mających to samo znaczenie (przesłanie) i sposób obrazowania (te same słowa klucze). Sam fakt występowania takich par przysłów (np. Matambayi ba ya ɓata ‘Kto pyta, nie błądzi’, Rigakafi ta fi magani ‘Lepiej zapobiegać niż leczyć’) w językach odległych geografi cznie i kulturowo stawia pytania o wartości uniwersalne, niezależne od otoczenia przyrodniczego i kulturowego. Zaprezentowane zostały przykłady wraz z tłumaczeniem i objaśnieniem znaczenia