Osoby starsze na rynku usług finansowych. Analiza i zalecenia

Abstract

Rynek usług finansowych i osoby starsze to wciąż stosunkowo rzadko występujące w polskich publikacjach na temat starzenia się i starości połączenie, co samo w sobie może być sygnałem świadczącym o istnieniu różnego rodzaju stereotypów dotyczących problematyki gospodarowania pieniędzmi przez seniorów. Co ciekawe, starość na rynku usług finansowych, podobnie jak na rynku pracy czy reklamy, zaczyna się – w opinii wielu autorów – relatywnie wcześnie, bo już powyżej 50. roku życia. Zastanawia, dlaczego akurat w obszarach związanych z pieniędzmi i rynkiem granica ta jest znacznie niższa, niż w przypadku badań społecznych i demograficznych, gdzie coraz częściej przyjmowanym standardem jest wiek 65 lat. W niniejszej publikacji podjęto próbę przyjrzenia się kwestii usług finansowych dla osób starszych z możliwie wielu perspektyw, w tym niezmiernie istotnej z perspektywy Rzecznika Praw Obywatelskich problematyki potencjalnej dyskryminacji i wykluczania ze względu na wiek. Raport otwiera tekst ekonomisty – Dariusza Stańki – patrzącego na osoby starsze jako grupę konsumentów dóbr i usług o określonym i relatywnie dużym potencjale ekonomicznym. Populację, która poprzez swoje decyzje finansowe będzie odgrywać coraz ważniejszą rolę na rynku usług finansowych. Perspektywę marketingową przedstawia Agata Grabowska, która w swoim tekście pokazuje duże zróżnicowanie tej, często postrzeganej jako homogeniczna, grupy usługobiorców. Co za tym idzie konieczność dostosowania zarówno przekazu, jak i oferty dedykowanej określonym segmentom populacji w wieku powyżej 50. roku życia. To, co łączy te perspektywy, to przekonanie, że rynek dóbr i usług nie nadąża za zmianami demograficznymi i wciąż nie dostrzega potencjału rynkowego tkwiącego w osobach starszych, oraz przekonanie, że w najbliższym czasie będzie to musiało ulec zmianie. Uzupełnienie tekstu Agaty Grabowskiej stanowią rozważania nad prawno- etycznymi aspektami działań promocyjnych na rynku usług finansowych. Temat ten w sposób przekrojowy został omówiony przez Annę Broniszewską i Jowitę Radzińską. Kolejne dwa artykuły poświęcone są omówieniu wyników badań empirycznych i pokazują, jak radzą sobie osoby starsze na rynku usług finansowych. Tekst napisany przez Pawła Kubickiego zawiera między innymi podsumowanie doświadczeń tzw. tajemniczego klienta, badającego nie tyle deklaracje, co realne zachowania i postawy instytucji finansowych wobec osób starszych.Następny artykuł, napisany przez Martynę Buk i Natalię Pustiowską w oparciu o wyniki wywiadów grupowych, omawia subiektywne odczucia osób starszych związane z korzystaniem z usług kredytowych. Wyniki zrealizowanych badań potwierdzają tezę o istnieniu wykluczenia osób starszych na rynku usług finansowych w Polsce. Opracowanie Hanny Nowakowskiej i Haliny Potockiej to spojrzenie z perspektywy działalności organizacji pozarządowej i różnego rodzaju projektów skierowanych na potrzeby osób powyżej 50. roku życia. W tekście tym widać również powiązanie pomiędzy wykluczeniem cyfrowym i finansowym, a także to, że bez znajomości technologii informacyjno-komunikacyjnych trudno o pełne korzystanie z usług finansowych. Kolejne teksty to podsumowania działań dwóch instytucji rzeczniczych – Biura Rzecznika Praw Obywatelskich, autorstwa Grzegorza Matejczuka i Katarzyny Łakomej, oraz Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów, przygotowany przez rzeczniczkę prasową UOKiK – Małgorzatę Cieloch. Całość publikacji zamykają zaś rekomendacje Rzecznika Praw Obywatelskich, opracowane w postaci zbiorczej na podstawie wniosków pochodzących z poszczególnych artykułów. Autorzy dokonali starań, by miały one możliwie aplikacyjny charakter, wskazując potrzebę podejmowania działań w zakresie legislacji, edukacji i marketingu