Karnoprawna ochrona środowiska w Polsce — system instytucji

Abstract

Ochroną środowiska w Polsce zajmuje się kilkanaście instytucji. Zadania w zakresie zwalczania przestępczości przeciwko środowisku realizują te z nich, na które nałożono szereg obowiązków i nadano zróżnicowane uprawnienia związane z prowadzeniem czynności kontrolnych oraz dochodzeniowo-śledczych, w tym samodzielne występowanie przed sądami pierwszej instancji. System instytucji prawnokarnej ochrony środowiska ma niewątpliwie charakter rozproszony. Żadna z instytucji w nim funkcjonujących nie posiada ustawowo określonych uprawnień koordynacyjnych ani możliwości wpływania na czynności podejmowane przez inne instytucje. Główną rolę odgrywa tu niewątpliwie Inspekcja Ochrony Środowiska. Powierzono jej zarówno kontrolowanie przestrzegania przepisów o ochronie środowiska w bardzo szerokim zakresie, jak i samodzielne prowadzenie niektórych czynności o charakterze operacyjnym oraz nadano uprawnienia śledcze. Rola Inspekcji Ochrony Środowiska będzie w przyszłości wzrastać, o czym świadczy powołanie w 2021 r. Departamentu Zwalczania Przestępczości Środowiskowej w Głównym Inspektoracie Ochrony Środowiska. Jak do tej pory zdecydowaną większość postępowań karnych w sprawach środowiskowych prowadzi Policja. Nie posiada ona jednak wyspecjalizowanych komórek w tym zakresie i czynności prowadzone są przez policyjny pion zwalczania przestępstw gospodarczych. Sprawy dotyczące zorganizowanych form przestępczości przeciwko środowisku prowadzi natomiast Centralne Biuro Śledcze Policji. Nie wypracowano jak dotąd spójnej strategii walki z przestępczością przeciwko środowisku. Współdziałanie pomiędzy poszczególnymi instytucjami oparte jest na umowach dwu- i wielostronnych zawieranych pomiędzy nimi. Przedsięwzięciem niezbędnym dla poprawy skuteczności zwalczania przestępstw przeciwko środowisku naturalnemu jest w chwili obecnej przede wszystkim stworzenie jednolitej bazy danych o mechanizmach tych przestępstw i ich sprawcach oraz utworzenie struktury analitycznej zajmującej się tym problemem.

In Poland there are over a dozen bodies engaged in protection of environment. The tasks in the field of combating environmental crime are carried out by several institutions with varied duties and control and investigative powers, including appearing before trial court. The system of law enforcement institutions engaged in environmental protection is undoubtedly dispersed. There is no agency legally entitled to coordinate or influence the activities undertaken by other institutions within the system. The main role here is undoubtedly played by Environmental Protection Inspectorate. It was tasked with both monitoring of compliance with the environmental protection regulations in a very wide scope, as well as independent conduct of certain operational activities and granted investigative powers. The role of the Environmental Protection Inspection will increase in the future, as evidenced by the establishment in 2021 of the Department for Combating Environmental Crimes at the Chief Inspectorate for Environmental Protection. So far, the vast majority of investigations concerning environmental crimes are conducted by the Police. There are, however, no specialised police units fighting environmental crimes and corresponding activities are carried out by departments combating economic crimes. Cases concerning organized forms of environmental crime are conducted by the Central Investigation Bureau of Police. No coherent strategy to combat environmental crime has been developed so far. Cooperation between various involved institutions is based on bilateral and multilateral agreements. An undertaking necessary to improve the effectiveness of combating environmental crimes is currently primarily the creation of common database of these crimes mechanisms and perpetrators, as well as creation of an analytical structure dealing with this issue.