Znaczenie rekonstrukcji granic reliktowych na przykładzie granicy pomiędzy monarchią austro-węgierską a Imperium Rosyjskim

Abstract

W ostatnim czasie rozwinął się proces celowego „odtwarzania” granic reliktowych z myślą o pełnieniu przez nie funkcji turystycznych, dziedzictwa i pamięci. Procesy te są dobrze widoczne w wielu miejscach w Europie. W niniejszym artykule zwrócono uwagę na rekonstrukcje granic i sposób, w jaki działają one na rzecz celów związanych z turystyką i dziedzictwem, które obecnie postrzegane są jako reprezentujące nową funkcję pełnioną przez dawne granice. Autor ilustruje tu procesy, odwołując się do granicy oddzielającej niegdyś monarchię austro-węgierską i Imperium Rosyjskie jako jednej z tych związanych z wymazywaniem Polski z mapy Europy na ponad wiek. Badania empiryczne na odcinku tej starej granicy, biegnącym od Wisły do obecnej granicy polsko-ukraińskiej, wskazują co najmniej 15 różnych miejsc związanych z granicą pełniących obecnie funkcję dziedzictwa i atrakcji turystycznych. Studium 20 tablic informacyjnych dotyczących tych miejsc jest w stanie wskazać na wagę i treść prezentowanych informacji, z których trzy wiodące tematy to: utrata niepodległości w wyniku zaborów; odzyskanie przez Polskę tej niepodległości (w 1918 r.) i upamiętnienie odpowiedzialnych za to bohaterów; informacje dotyczące lokalnych uwarunkowań operacji i kontroli granicznych, także w szerszym kontekście ich znaczenia w życiu codziennym, a co za tym idzie – możliwości przekraczania granicy.

In recent times, a process of the deliberate “re-creation” of relict borders has developed, with a view to serving tourist, heritage-related and remembrance functions. These processes have been observed in many European areas. This article pays attention to the “re-creation” of borders and the way this activity supports tourism- and heritage-related objectives now seen to represent a novel function performed by the former borders. The author illustrates the processes by referring to the border once separating the Austro-Hungarian and Russian Empires as one of those associated with Poland’s erasure from the map of Europe for more than a century. Empirical research on the section of that old border drawn from the Vistula River to the present Polish-Ukrainian border shows at least 15 different places related to it, now playing the role of heritage and tourist attractions. The study of 20 information boards associated with these places is able to point to the significance and content of the information being presented, with the three leading themes being: loss of independence as a result of the Partitions; the regaining of Poland’s independence (in 1918) as well as commemoration of the heroes who contributed to it; and information about local determinants regarding border operations and controls, also in the wider context of its significance for everyday life, and consequently the possibilities of crossing the border.