„W obcym tłumie, w obcym miejscu” – żydowska tożsamość kulturowa w sytuacji granicznej na wybranych przykładach literatury faktu

Abstract

Niniejszy artykuł koncentruje się wokół problematyki tradycji (a także zwyczajów i języka), jej mechanizmów adaptacyjnych i umiejętności przetrwania w warunkach ekstremalnych (II Wojna Światowa i Holocaust). Pytanie przewodnie – wciąż otwarte – to pytanie o źródła żywotności tradycji i jej znaczenie właśnie w sytuacjach granicznych (terminologia wg. Karla Jaspersa). Na podstawie zgromadzonej bibliografii źródłowej w artykule zostały zanalizowane wspomnienia i relacje ocalonych (m. in.: H. Birenbaum, M. Głowińskiego, P. Leviego, E. Wiesela), ze szczególnym uwzględnieniem fragmentów oscylujących wokół tematyki tradycji i zwyczajów żydowskich. Autorka rozważa nie tylko sposoby zachowania gestów kulturowych w warunkach opresji, ale jednocześnie omawia również sytuację Żydów ukrywających się po aryjskiej stronie – problem podwójnej i rozbitej tożsamości.