Polityka NRD wobec Polski a wschodnioniemiecka recepcja twórczości Tadeusza Różewicza

Abstract

Wraz z „emancypacją estetyczną” - jak określił to Werner Mittenzwei, autor wielu studiów poświęconych teatrowi Bertolda Brechta oraz wstępu do wschodnioniemieckiego wydania dramatów Różewicza z 1974 r. – jaka rozpoczyna się w NRD wraz z początkiem lat 70 „rośnie z jednej strony zainteresowanie teatrem z Polski, z drugiej zaś zrozumienie dla twórczości dramatycznej takich autorów jak Tadeusz Różewicz. Martin Linzer w szczytowej fazie recepcji jego sztuk w NRD - jeszcze przed grudniem 1981 r. - tak ujął znaczenie dramatów polskiego autora: „Tadeusz Różewicz stał się nam szczególnie bliski, a jego sztuki mają szansę znaleźć zrozumienie i rezonans w naszych czasach i w naszej sytuacji spolecznej. Ich prowokacja mo-ralna również u nas trafia celnie i wywoluje zakłopotanie”. Recepcja Różewicza wiąże się w dwóch ostatnich dekadach NRD z jednej strony z rosnącym zapotrzebowaniem na „inny dramat" i narastającą od Października '56 potrzebą „poluzowania gorsetu oficjalnej polityki kulturalnej", obejmującej także kwestie estetyczne). Z drugiej atrakcyjność dramatów Róże-wicza, należy wiązać z rozpoznaniem, brytyjski teatrolog węgiersko-żydowskiego pochodzenia - Martina Esslina, że teatr „groteskowej obcości", jak to, powstający w sytuacji presji cen-zury, zawiera wiele pośrednich aluzji do aktualnej sytuacji politycznej. Należy także podkre-ślić, że obecność dramatu z Polski - w tym utworów Tadeusza Różewicza - w NRD pozwalała wschodnim Niemcom na manifestowanie sympatii do Polski i Polaków, zarówno po cezurze Sierpnia ' 80 i zamrożeniu kontaktów z Polską, jak i po 13 grudnia 1981 r. – interpretowanym jednym głosem przez oficjalne enerdowskie media jako powrót PRL-u do „normalności" oraz „na drogę wierności socjalizmowi". Wpisywało się to w coraz bardziej krytyczny stosunek obywateli NRD do własnego państwa w ostatnich latach jego istnienia.