Elita popkulturowego dostępu: Fanowski odbiór popkultury w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej jako sprzeciw wobec systemu politycznego – przykład fandomu science-fiction

Abstract

Artykuł wskazuje, że analizując fanów tekstów kultury popularnej, warto zwrócić się w kierunku zaniedbywanym przez fan studies. Chodzi o potraktowanie praktyk wielbicieli w kategoriach oporu wobec ustroju politycznego danego państwa – takie rozważania są szczególnie istotne w kontekście społeczności fanowskich funkcjonujących w krajach niedemokratycznych. Autor opisał warunki odbioru tekstów popkulturowych w Polsce w czasie komunizmu. To właśnie w tym okresie dostęp do owych przekazów był bardzo ograniczony, co spowodowało, że paradoksalnie w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej kultura popularna działała na zasadach tradycyjnie rozumianej kultury wysokiej (highbrow culture). Miłośnicy byli elitą z ponadprzeciętnymi kulturowymi kompetencjami, które znacznie odróżniały ich od „zwykłych” konsumentów. Ponieważ fani starali się uzyskać dostęp do reglamentowanych dóbr kulturowych, ich recepcję należy uznać za symboliczny sprzeciw wobec oficjalnej polityki krajowej. Było to przeciwstawianie się bardzo specyficzne, bowiem wynikające nie tyle z obcowania z tekstami popkultury, ale z dążenia do ich zdobycia. W artykule jest to pokazane na przykładzie wielbicieli gatunku science-fiction – mechanizmy sterujące ich wspólnotą odkryte zostały za pomocą analizy treści magazynu literackiego „Fantastyka” z lat 1982-1989.