W stronę holistycznej socjologicznej teorii egzaminu

Abstract

Egzamin to zjawisko społeczne, które jednak, w perspektywie holistycznej, nie jest przedmiotem zainteresowania socjologii w Polsce ani na świecie. Być może dzieje się tak, ponieważ socjologia wydaje się nie mieć potencjału teoretycznego do badania zjawiska. W niniejszej pracy zaprezentowano kilka perspektyw, których autorzy odnieśli się w sposób szczegółowy do poszczególnych aspektów zjawiska. W artykule skonfrontowano je ze społecznymi warunkami ich powstania i rozważono możliwość połączenia tych perspektyw w celu stworzenia teorii holistycznej. Autor rozpoczyna przegląd teorii od biurokratycznej koncepcji egzaminu Webera oraz koncepcji Marksa. Następnie rozważa współczesne zagadnienia kredencjalizmu Collinsa/Dore’a oraz reprodukcjonizmu Bourdieu z uwzględnieniem najnowszych trendów w badaniu tzw. ukrytego programu. Jako ostatnią podejmuje koncepcję egzaminu jako opresji według Foucaulta.

Sociology in Poland and in the world is not interested in the phenomenon of exam, despite the fact that it is a product of social interaction. It is possible that sociology appears to have no theoretical potential to examining this matter. In this paper I indicate several perspectives which authors relate to particular and diverse aspects of the exam. I confront it with a social genesis background of them and consider a possibility of connecting these perspectives to create a holistic theory of exam. I begin the review from Weber’s bureaucratical theory of exam and the concept of K. Marx. Next I recognize contemporary problems of R. Collins’s and R. Dore’s credentialism and P. Bourdieu’s reproductionism including newest trends of researches of the so-called hidden curriculum. As the last one, I examine a Foucault proposition of exam as oppression.