Jak badać procesy mobilności zawodowej? Kluczowa rola etnografii w powstaniu nowej propozycji teoretycznej odnośnie do socjologii mobilności

Abstract

Etnografia, a raczej metoda etnograficzna, jest często postrzegana jako atrakcyjny dodatek, niejako rozwinięcie czy też urozmaicenie badań ilościowych, a także jako dobra metoda do realizacji badania eksploracyjnego. Wielu socjologów poddaje w wątpliwość możliwości generalizowania wyników otrzymanych w trakcie badania etnograficznego, uważając iż jest ono zbyt specyficzne i zależne od danego kontekstu. Niniejszy artykuł analizuje rolę etnografii (jako subdyscypliny socjologicznej) w badaniach dynamicznych procesów. Na przykładzie wieloletnich prac nad procesem mobilności zawodowej realizowanych w środowisku przedstawicieli nauk przyrodniczych zatrudnionych w laboratoriach naukowych (badania prowadzone między innymi w Polsce, Francji, Niemczech i USA od 2003 roku), wykazano, w jaki sposób, dzięki etnografii, skonstruowano propozycję teoretyczną uwzględniającą specyfikę tego procesu. Transmobilność, której charakterystykę przedstawiono w artykule, to specyficzny typ mobilności zawodowej, który jest nieodzownym, dynamizującym elementem karier wysoce mobilnych przedstawicieli grup profesjonalnych – w opisanym przypadku – naukowców. Rozpoczęcie badania z mikroperspektywy jest nie tyle dobrą strategią badawczą, co rozwiązaniem, które umożliwia adekwatne poznanie nie tylko poziomu mezzo ale także i makro. Tego typu postępowanie umożliwia stabilizację danego badania, następnie dostosowanie wiedzy do dynamiki kontekstu, co w konsekwencji powoduje, iż socjologia – jeszcze młoda dziedzina naukowa – staje się coraz bardziej „dojrzała”, właśnie dzięki tego typu procesom (Kuhn 2001).

Some theoreticians state that the Ethnography and micro-sociology allow the researchers to ripen previously built even frequently obvious THEORIES, and constitute excellent tools to provide detailed descriptions or examples of processes, which were already in the center of Macro inquiry. Micro is, according to them, kind of picturesque supplement for the majority of Macro – studies – the supplement, which confirms (and when contradicts this is only for showing exception) the Macro– Knowledge. On the other hand, Grounded Theory practitioners follow an opposing method – from Micro to Macro – developing their own theories from their fi elds. Other way of QM practice is simply using of Micro without Macro perspective: Ethnographers analyze the phenomenon doing Micro-sociology, strongly close to a chosen particular example – directly from their fi eld– they avoid construction of theoretical models, because they believe that social processes are dynamic and depend on interaction (so each time different); as a consequence people’s behavior cannot be “modelized”. Started from this last perspective (micro without theoretical ambitions) I was surprised to see the whole specialty of sociology (Mobility), well organized and with a lot of publications (Macro level; large statistics) working with erroneous tools regarding wrong models. My ethnographical fi eld (started in 2003) – life-science researchers’ world – done in different countries (France, Poland, Germany, USA) gives me the data for showing that this obvious and largely practical perspective is not exact. Based on the results of my research on careers and mobility of life-science scientists, I showed that starting from Micro is not only one of the way of doing science but also it is the necessary method for providing the Macro Sociology. This method of working Micro-Macro, provides the stability of research process, and, in consequence, the maturity of our “young discipline” – sociology (according to Kuhn’s and other sociologists of knowledge).