Różnorodnie o bioróżnorodności. Tom 1

Abstract

Niniejsza monografia „Różnorodnie o bioróżnorodności” jest pracą zbiorową kilkunastu autorów. Składa się na nią szesnaście artykułów, które omawiają wieloaspektowo i interdyscyplinarnie problemy związane z różnorodnością biologiczną. Artykułu podejmują zagadnienia: konieczności oraz metod ochrony różnorodności biologicznej, przyczyny wymierania gatunków, a także stanowiska ekofilozoficzne dotyczące bioróżnorodności. Autorzy nawiązują do zagadnień prawnych związanych z ochroną różnorodności biologicznej oraz idei zrównoważonego rozwoju. Monografia złożona jest z dwóch tomów wydanych pod redakcją Magdaleny Klaudii Terleckiej.

Tom 1. Tom pierwszy składa się ze wstępu autorstwa Anny Mireckiej oraz ośmiu artykułów. Trzy pierwsze artykuły zamieszczone w tomie pierwszym obejmują zagadnienia związane z historią wymierania gatunków na ziemi oraz stanu i perspektyw dla zachowania bioróżnorodności (w Polsce), jak również problem ochrony zasobów genetycznych zwierząt hodowlanych. Pierwszy artykuł monografii autorstwa Macieja Sierakowskiego zatytułowany „Dlaczego Dinozaury żyły tak długo? Czyli o przystosowaniu się do środowiska" został poświęcony wyjaśnieniu w jaki sposób adaptacje fizjologiczne, morfologiczne oraz behawioralne pozwoliły dinozaurom panować przez tak długi okres czasu w ówczesnym im świecie. Natomiast Małgorzata Kraczyn, Klaudia Kardynał, Piotr Wasik w swoim artykule - "Wymieranie zwierząt w Polsce – stan i perspektywy"- omówili przyczyny spadku liczebności różnorodności biologicznej gatunków fauny i flory w Polsce. Autorzy skupili uwagę także na omówieniu metod zapobiegania wymieraniu gatunków w tym wybrane akty prawne nawiązujące do ochrony różnorodności biologicznej oraz podjęli także dyskusję na temat skuteczności przedstawionych metod. Następny artykuł zatytułowany "Ochrona zasobów genetycznych zwierząt hodowlanych w Polsce" autorstwa Michała Karczmarza, Mateusza Drwala, omawia problem wymierania ras zwierząt hodowlanych, które są nie tylko części różnorodności biologicznej ale także „produktem” kultury narodowej. Autorzy zaznaczają znaczenie konieczności ich ochrony oraz rolę programów ochrony zasobów genetycznych zwierząt wdrażanych nie tylko w Polsce ale i na terenie Unii Europejskiej. W kolejnych trzech artykułach tomu pierwszego zwrócono uwagę na różnorodność biologiczną zbiorników wodnych. Artykuł autorstwa Rafała Kowalskiego pt. „Przetrwać, rozmnażać się i zdominować − ewolucja żyworodności wśród ryb doskonałym przystosowaniem do zmieniających się warunków środowiskowych i konkurencji międzygatunkowej” dotyczy problemu rozwoju zarodkowego ryb. Rolę ewolucji oraz żywotności w adaptacji do nowych warunków środowiskowych i konkurencji międzygatunkowej autor omówił na przykładzie dwóch rodzin ryb: Godeidae oraz Poecilidae. Kolejny artykuł pt. „Bioróżnorodnie o mikrowarstwie powierzchniowej zbiorników wodnych” Bożeny Sosak – Świderskiej, poświęcony został omówieniu warstwy powierzchniowej wody, która może stanowić miejsce monitoringu stanu zbiornika wodnego. Autorka omówiła warunki fizykochemicznych, liczne gatunki fauny zamieszkujące warstwę przypowierzchniową wody oraz zagrożenia dla przypowierzchniowej warstwy wody. Natomiast artykuł Justyny Ślęzak, Małgorzaty Skrabacz, Emilii Pyzedk oraz Moniki Mroczek zatytułowany „Wpływ regulacji rzecznych na bioróżnorodność makrobezkręgowców bentosu na przykładzie potoku Pluskawka (województwo małopolskie)” omawia ważną kwestię dotyczącą antropologicznych przekształceń rzek. Autorki zaprezentowały swoje własne badania dotyczące (negatywnego) wpływu regulacji potoku „Pluskawka” na makrofaunę bentosu. Badania wykazały, że „badanie bioróżnorodności jest bardzo efektywną metodą służącą do monitorowania rzek”. Następnym artykułem zamieszczonym w tomie pierwszym niniejszej monografii jest artykuł Pawła Mazurkiewicza zatytułowany „Myrmekofauna Polski: Znaczenie dla ekosystemu i bioróżnorodności”. Autor dokonał w nim charakterystyki rodziny Formicidae oraz jej podrodzin występujących na terenie Polski. Wskazał także na olbrzymie znaczenie przedstawicieli myrmekofauny dla różnorodności biologicznej zwłaszcza w procesach glebowych. Ostatni artykuł pierwszego tomu autorstwa Magdaleny Klaudii Terleckiej zatytułowany „Wpływ elektrowni wiatrowych na różnorodność gatunkową i liczebność ptaków” wskakuje negatywne oddziaływanie na awifaunę uznawanego za przyjazne środowisku źródło energii jakim jest energetyka wiatrowa. Omówione zostały najważniejsze oddziaływania, takie jak: śmiertelność bezpośrednia, efekt bariery i odstraszanie, fizyczna utrata siedlisk oraz śmiertelność pośrednia, spadek liczebności, zmiany w behawiorze ptaków oraz negatywny wpływ hałasu i wibracji na ptaki.

Tom 2. Tom drugi składa się tak samo jak tom pierwszy ze wstępu napisanego przez Annę Mirecką oraz kolejnych ośmiu artykułów. Pierwszym artykułem drugiego tomu jest artykuł autorstwa Izabeli Podgórskiej. Zatytułowany został „Środki ochrony roślin a bioróżnorodność. Antagonistyczne drożdże w walce z fitopatogenami”. Autorka wskazuje w nim negatywny wpływ środków ochrony roślin na organizmy glebowe. Autorka zaznacza także, jak ważną rolę odgrywają organizmy glebowe w procesach glebowych takich jak np. mineralizacji i humifikacji oraz w jaki sposób wpływają na produkcję roślin. Omawia alternatywne metody ochrony roślin przed patogenami - biologiczne metody roślin. Największą uwagę zwraca na jedną z nich - wykorzystanie antagonistycznych drożdży. Autorka wyjaśnia na czym polegają mechanizmy antagonistyczne drożdży, wskakując jednoczenie innowacyjność tej metody w walce z patogenami roślin. Artykuł Grzegorza Iwanickiego pt. „Poziom zanieczyszczenia świetlnego w polskich parkach narodowych” porusza bardzo ciekawą tematykę zanieczyszczenia środowiska światłem. Autor oprócz omówienia czym jest zanieczyszczenie świetlne oraz na przykładzie parków narodowych wskazuje jakie są jego skutki dla środowiska przyrodniczego zwłaszcza jego biotycznych komponentów, zaznacza także konieczność wprowadzenia odpowiednich regulacji prawnych. Następnym artykułem zamieszczonym w drugim tomie monografii jest artykuł autorstwa Małgorzaty Karaczyn, Klaudii Kardynał oraz Piotra Wasika zatytułowany „Handel dzikimi roślinami i zwierzętami zagrożeniem dla różnorodności biologicznej”. Prezentuje on zagadnienie aktualne we współczesnym świecie - posiadanie wyjątkowych i egzotycznych roślin i zwierząt jest często pokusą dla wielu ludzi. Jednakże na skutek handlu gatunkami egzotycznymi, wiele z nich stało się gatunkami zagrożonymi i wpisanymi na „czerwone listy”. W artykule skupiono uwagę na gatunkach znajdujące się w załącznikach do Konwencji CITES. Artkuł prezentuje przyczyny i skutki oraz prawne rozwiązania handlu gatunkami egzotycznymi w tym zagrożonymi i wyginięciem. Kolejne dwa artykuły dotyczą zupełnie innego aspektu badań nad bioróżnorodnością. Artykuł Jadwigi Dudczyk, Karoliny Michalik oraz Elżbiety Nylec pt. „Zrównoważony rozwój, a ochrona bioróżnorodności” wskazuje wielką rolę ekonomii w ochronie wybranych gatunków fauny i flory, podkreśla również wagę działań kompleksowych w skuteczności ochrony różnorodności biologicznej. Autorki w swoim artykule przestawiły także różnorodności biologiczną oraz metody ochrony środowiska, jak również sposoby realizacji założeń idei zrównoważone rozwoju na terenie Gminy Tarnów. Kolejnym tekstem zamieszczonym w drugim tomie niniejszej monografii artykuł zatytułowany „Chronione oznaczenia geograficzne oraz chronione nazwy pochodzenia jako prawne narzędzie ochrony bioróżnorodności” (Anna Kempa – Dymińska). Autorka opisuje w nim rolę prawnych instytucji takich jak oznaczenia geograficzne oraz chronione nazwy pochodzenia w ochronie różnorodności biologicznej. Następnym artykułem jest artykuł Anny Sut pt. „Osobliwy świat sposobów zachowania się zwierząt”. Artykuł wprowadza tematykę rozwoju historii badań nad zachowaniami się zwierząt. Autorka skupia uwagę na wielkim wkładzie w wyżej wymienione badania Konrada Lorentza oraz jego następców, którzy dokonywali etologicznej analizy zachowania się zwierząt. Dwa ostatnie artykułu tomu drugiego dotyczą aspektów etyczno – filozoficznych ochrony różnorodności biologicznej. Aleksandra Kleśta w artykule „Znikąd donikąd? Spojrzenie Kunickiego-Goldfingera na problem celowości i kierunkowości ewolucji biologicznej” prezentuje poglądy wybitnego polskiego mikrobiologa Władysława Kunickiego-Goldfingera dotyczące kierunkowości oraz celowości ewolucji biologicznej. Natomiast artykuł Aleksandry Kondrat „Problem ekologii głębokiej Arne Naessa” poświęcony został omówieniu założeń i genezy nurtu filozoficznego jakim jest ekologia głęboka traktowanej jako „nowy wymiar funkcjonowania ludzi w aspekcie społeczno-przyrodniczym”.