Dziewczyna, która przychodzi po muzach. Dwie uwagi o sztuce w dniu dzisiejszym

Abstract

Jednym z bardziej dramatycznych i proroczych gestów heglizmu okazało się orzeczenie przez filozofa „śmierci sztuki” już na początku XIX wieku. Miała ona – jak twierdzi Hegel w Fenomenologii ducha – nastąpić w konsekwencji utraty wymiaru duchowości w tejże sztuce, która opuszczona definitywnie przez Muzy przechodzi w ręce młodej dziewczyny, jak się zdaje – tylko naiwnej i zmysłowej. Motyw ten wykorzystany został w polemiczny sposób przez współczesnego dekonstrukcjonistę francuskiego, Jeana-Luca Nan-cy’ego w eseju, w którym heglowska dziewczyna staje się symbolem niezamierającego piękna sztuki – piękna, które choć faktycznie pozbawione ducha, wciąż oddziałuje mocno na nasze zmysły, jak ma to miejsce w rzeźbie Trudny wiek (1956) Aliny Szapocznikow. Zdaniem Nancy’ego współczesna kondycja sztuki jest zatem całkiem dobra. Czy jego optymizm faktycznie może podziałać na nas uspokajająco? Czy wygra w sytuacji, gdy we Francji (ale nie tylko tam) muzea są dewastowane w glorii prawa, a sztuka i kultura pozbawiane środków finansowych do ich utrzymania? Dramatyczny raport w tej sprawie został niedawno opublikowany przez grono francuskich naukowców, spośród których najdonośniej zabrzmiał głos Bernarda Sergenta. Jego uwagi brzmią dziś dziwnie niepokojąco także w Polsce.

This article presents two opposing opinions on the condition of modern art. These have been authored by a philosopher, Jean-Luc Nancy, and a scholar in Indo-European culture, Bernard Sergent. The former states that modern art has very favorable conditions for development and presentation. In his opinion, most recent works of art constitute a continuation of Hegel’s figure of a young girl, discussed in the article on the example of Alina Szapocznikow’s sculpture Trudny wiek. The latter, however, judges the condition of art very severely, especially considering the situation of French museums and art galleries in recent years. This issue, however, has a much broader reach and can easily be applied to the situation in Poland. The author of the article does not settle this dispute, but leaves the final judgment to the reader.