Jakość życia w perspektywie 2050 roku

Abstract

Jakość życia jako kategoria ekonomiczna pojawiła się dopiero w drugiej połowie XX w. Wcześniej pojęcie to było traktowane jedynie na płaszczyźnie socjologicznej i psychologicznej. W szczególności zainteresowanie ekonomicznymi aspektami jakości życia rozwinęło się wraz z popularyzacją koncepcji trwałego rozwoju, która tym pojęciem próbuje zastąpić paradygmat wzrostu gospodarczego. Ponadto kategoria ta, z powodu interdyscyplinarnego charakteru, pozwala na określenie wielowymiarowości samorealizacji człowieka, co również jest podkreślane w ramach trwałego rozwoju (Kryk 2012). Postrzeganie i opisywanie kryteriów oceny bytu człowieka może przybierać wiele form (por. Kryk 2012, Borys 2008). Najczęściej idea ta jest utożsamiana z czterema zagadnieniami, które wzajemnie wpływają na siebie, tj. z: wartościami, stylami, potrzebami i warunkami istnienia ludzkiego (Poskrobko 2007). Wielość podejść powoduje brak jednoznacznego sposobu mierzenia jakości życia. Do najczęściej stosowanych wskaźników należą Human Development Index, Quality of Life Index oraz Better Life Index. Ponadto istnieje wiele innych podobnych narzędzi. Ze względu na ich dużą różnorodność oraz brak jednoznacznych kryteriów, wzajemne porównywanie wywołuje pewne komplikacje (Kiełczewski 2009). Wynika to z faktu, iż jakość życia jest zjawiskiem trudnym do opisu za pomocą wartości liczbowych i wymaga wskaźników opisowych, które prowadzą do niejednoznacznych wyników. Jednakże pokazują one, że stworzenie odpowiedniego wskaźnika umożliwiającego porównywanie krajów jest możliwe, a nawet zasadne. Niniejszy tekst powstał z punktu widzenia ekonomisty, dlatego też główny nacisk został położony na wartości materialne. Jednakże jego celem było pokazanie szerokiego spektrum zjawisk mogących wpłynąć na jakość życia. Pomimo tego autor ma świadomość, że wiele aspektów zostało pominiętych. Zabieg ten należy uznać za celowy, ponieważ podstawowym motywem opracowania było pokazanie różnorodności postaw i odmiennych punktów postrzegania tej kategorii. Opisane przypadki już mają miejsce, dlatego też zasadnym jest analizowanie możliwości ich rozwoju w perspektywie połowy stulecia. Podstawowym podziałem dotyczącym jakości życia zastosowanym w niniejszym opracowaniu jest podejście do konsumpcji opisane przez E. Fromma. Wyróżnia on dwie postawy: typu „mieć”, przywiązującą największą wartość do posiadania dóbr materialnych oraz „być” – będącą przeciwieństwem tego pierwszego nurtu (Fromm 1995). W przypadku pierwszej z tych grup analiza jest w miarę prosta. Druga nie jest tak jednorodna, ponieważ odejście od konsumpcjonizmu może być spowodowane wieloma przyczynami, np. motywami religijnymi, kulturowo-społecznymi oraz ekologicznymi. W literaturze wyodrębnia się jeszcze trzeci składnik jakości życia, tj. „kochać” (Allardt 1993), który odnosi się do sfery duchowej, tj. zawierania odpowiednich relacji międzyludzkich, jednakże na potrzeby tego opracowania jego wyodrębnienie nie wydaje się być wskazane, ponieważ może on występować zarówno przy postawie „mieć”, jak i „być”.