Płocka prasa regionalistyczna w latach 1989-2014

Abstract

Książka pt. Płocka prasa regionalistyczna w latach 1989-2014 autorstwa Andrzeja Kansego wpisuje się w dyskusję na temat miejsca Polski w jednoczącej się Europie oraz na temat roli regionów oraz subregionów w jej rozwoju. W pracy podjęto temat dziedzictwa kulturowego małych ojczyzn, ich teraźniejszości i przyszłości, a także lokalnej tożsamości oraz ruchu regionalistycznego. Zasadniczym tematem pracy jest forma aktywności, wynikająca z zainteresowań regionalistycznych, a przejawiająca się w wydawaniu prasy regionalistycznej jako specyficznego typu prasy lokalnej. Ramy czasowe pracy obejmują 25-letni okres wolnej Polski, który został rozpoczęty w 1989 r. w wyniku transformacji ustrojowej. Praca składa się z pięciu rozdziałów. Pierwszy poświęcono objaśnianiom regionu i subregionu płockiego z perspektywy administracyjno-politycznej, a następnie zobrazowano wchodzące w jego skład powiaty. W drugim zaprezentowano aktualne ujęcia regionalizmu jako istotnego odniesienia prasy regionalistycznej. Trzeci rozdział zawiera charakterystykę jej specyfiki rozwojowej na tle dziedzictwa przeszłości. Na podstawie literatury przedstawiono tu pojęcie i tradycje prasy regionalistycznej. Zaprezentowano także usytuowanie w systemie prasy lokalnej oraz klasyfikację prasy regionalistycznej. Rozdziały IV i V są zasadniczą, badawczą częścią pracy. W rozdziale IV przedstawiono rzeczywistość prasy regionalistycznej z uwzględnieniem tradycji regionalistycznych w Płockiem. Omówiono tu wyniki badań nad rozwojem prasy regionalistycznej w subregionie płockim w latach 1989-2014. Przedstawiono m.in. przyczyny, dla których zakładano czasopisma regionalistyczne. Scharakteryzowano też związanych z nimi redaktorów i autorów. Następnie zostały omówione formuły wydawnicze czasopism. Zaprezentowano także wydawców prasy regionalistycznej. Ponadto omówiono struktury poszczególnych czasopism, tematykę wypowiedzi zamieszczanych na ich łamach. Poddano je też klasyfikacji. Przeanalizowano również czasopisma pod kątem występowania idei regionalistycznej. Zbadano stosowane przez autorów rodzaje i gatunki dziennikarskie. Rozdział V poświęcony jest charakterystyce półrocznika „Nasze Korzenie” jako pisma regionalistycznego o największej stabilności. Na zakończenie przedstawiono podsumowanie i wnioski z badań. Dodatkowo zamieszczono bibliografię, spis ilustracji, map, wykresów i tabel oraz aneksy. Całości dopełniają indeks nazwisk i indeks czasopism regionalistycznych subregionu płockiego. Podczas przeprowadzonych badań zidentyfikowano i scharakteryzowano czasopisma regionalistyczne wydawane w latach 1989-2014 r. na obszarze subregionu płockiego. Tradycje prasy regionalistycznej w subregionie płockim sięgają dwudziestolecia międzywojennego. Wówczas prasa tego typu wydawana była w Płocku jako stolicy Mazowsza Płockiego i głównym ośrodku myśli regionalistycznej oraz w mniejszym zakresie w Sierpcu. Rolę ośrodka regionalistycznego pełnił Płock także w latach 1945-1989. Był też wówczas głównym ośrodkiem wydawniczym. Jednakże idea regionalizmu w tym okresie objawiała się przede wszystkim w inicjatywach o charakterze folklorystycznym. Największy rozwój prasy regionalistycznej w subregionie płockim nastąpił po 1989 r. Potwierdza to przyjętą tezę, że nowy okres w dziejach Polski wyzwolił liczne inicjatywy obywatelskie o charakterze regionalistycznym, przejawiające się w wydawaniu prasy. Do rozwoju prasy regionalistycznej przyczyniły się zmiany polityczne, administracyjne, ekonomiczne i społeczne, jakie zaszły w Polsce. Wyzwoliły one aktywność regionalistów m.in. związanych z placówkami samorządowymi, organizacjami gospodarczymi i pozarządowymi. Włączyli się oni w dyskurs dotyczący regionalnego dziedzictwa kulturowego w rzeczywistości Unii Europejskiej. Wydawcy, redaktorzy oraz współpracownicy czasopism regionalistycznych upowszechniali i utrwalali historię i przyrodę subregionu, przedstawiali miejscowe zabytki, przypominali znaczniejsze postacie. Na rozwój regionalizmu, a także prasy regionalistycznej duży wpływ miało umocnienie się ruchu regionalistycznego oraz wprowadzenie edukacji regionalnej do szkół. Największe jednak znaczenie miało wprowadzenie w 1999 r. trójstopniowego podziału administracyjnego i utworzenie powiatów płockiego, gostynińskiego i sierpeckiego oraz miasta na prawach powiatu Płock. Konsekwencją zmian było pojawienie się głębszej refleksji nad elementami tożsamości, której emanacją było wydawanie prasy regionalistycznej. Jedną z najważniejszych przesłanek do jej zakładania i wydawania była wolna przestrzeń, w której funkcjonowały bardzo nieliczne czasopisma poświęcone małym ojczyznom. Do przyczyn wydawania prasy regionalistycznej należała też potrzeba informowania o życiu i tradycjach lokalnej społeczności, chęć kontrolowania władz samorządowych, integrowania lokalnej społeczności, utrwalania więzi, a także wspomagania kształtowania się tożsamości lokalnej. Wśród najważniejszych celów prasy regionalistycznej subregionu płockiego znajdowało się upowszechnianie wiadomości na temat małych ojczyzn oraz utrwalanie ich dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego oraz aktywizowanie członków lokalnej społeczności. Przeprowadzone badania uprawniają do stwierdzenia, że prasa regionalistyczna subregionu płockiego odegrała w okresie 25-lecia tzw. „wolnej Polski” znaczną rolę. Najlepiej widoczna była ona z perspektywy małych ojczyzn. Albowiem to one były obiektem szczególnego zainteresowania entuzjastów tworzących poszczególne pisma. W poczuciu obywatelskiej wolności dostarczano informacji na temat życia społecznego. Z odpowiedzialnością za przyszłe pokolenia przypominano oraz utrwalano dorobek kulturowy wsi, miasteczek, miast, gmin, powiatów i regionu, a także wzmacniano tożsamość lokalną, co nabrało szczególnej wartości w sytuacji wycofania ze szkół ścieżki przedmiotowej wychowania regionalnego. Prasa regionalistyczna była podstawowym i najbardziej aktualnym źródłem wiedzy o historii i kulturze subregionu płockiego, zbiorowo pełniąc rolę jego monografii. Wydawcy i redakcje regionalistycznych pism mają duże zasługi dla promowania aktywności obywatelskiej oraz dla podtrzymywania więzi społecznych, a są one równie istotne jak kapitał ludzki. Należy zatem uznać, że prasa regionalistyczna przynosi pożytek przede wszystkim lokalnym społecznościom, ale w szerszej perspektywie także całemu społeczeństwu Polski.