Starość jako wyobrażenie kulturowe

Abstract

Starość jako temat zarówno opracowań naukowych, jak i pozanaukowych refleksji cieszy się od kilku dekad ogromną popularnością. Ma to niewątpliwie związek z faktem, iż w krajach zaawansowanych cywilizacyjnie w ubiegłym stuleciu wyraziście wzrosła przeciętna długość ludzkiego życia. Stąd też przekonanie, że starość to problem, z którym trzeba będzie się coraz intensywniej zmagać. Starość wydaje się być problemem medycznym, społecznym, ekonomicznym etc. Celowo piszemy „wydaje się być”, ponieważ nie jesteśmy przekonane, że problemem jest po prostu starość. Bo czym jest starość? Trudno odpowiedzieć na to pytanie – nie jest synonimem długowieczności, wiąże się z kondycją (słabszą niż w młodszym wieku), a także z pozycją w społeczności i zespołem ról. Być może jest starość tym wszystkim w różnych konfiguracjach. Książka przedstawia kulturowe wyobrażenia na temat tego, co nazywamy starością. Zajmujemy się zarówno społecznie konstruowanym rozumieniem starości, jak również systemem wzajemnie nachodzących na siebie, czasem bardzo starych, a czasem zupełnie nowych obrazów, które znajdują swoje odzwierciedlenie w języku oraz są przez język tworzone. Wyobrażenia, w tym także wyobrażenia o starości, są również kształtowane przez różnego typu przedstawienia ikoniczne – mamy tu na myśli nie tylko sztukę przedstawiającą (malarstwo, rysunek, rzeźbę), fotografię, ale także uproszczone sposoby wizualnej prezentacji (diagramy, schematy etc.). Zarówno materia językowa, jak i przedstawienia ikoniczne wchodzą w różnorakie relacje z wyobrażeniami mentalnymi: kreują je, podtrzymują i przekształcają, ale także same pozostają pod ich przemożnym wpływem. I temu właśnie poświęcony jest ten tom. Zostały w nim zebrane artykuły (adresowane nie tylko do humanistów różnych specjalności, ale i wszystkich zainteresowanych omawianą tematyką), w których na wybranych przykładach zanalizowano, kryjący się za zasłoną słów, powiedzeń, opowieści i obrazów, drobny wycinek kulturowych wyobrażeń o starości.