Kierunki i perspektywy rozwoju wybranych branż przemysłu rolno-spożywczego w Polsce

Abstract

Przemysł rolno-spożywczy jest działem gospodarki, który zajmuje się wytwarzaniem produktów i półproduktów przeznaczonych do spożycia takich, jak: mięsne, mleczne, pieczywo, cukiernicze, napoje alkoholowe i bezalkoholowe i wiele innych. W przemyśle rolno-spożywczym najbardziej konkurencyjne branże to: mięsna, mleczarska, owocowo-warzywna, cukiernicza, wtórne przetwórstwo zbóż oraz produkcja wyrobów tytoniowych. Źródłem przewag konkurencyjnych jest stosowanie przez przedsiębiorstwa strategii kosztowo-cenowych. Jest to możliwe dzięki niższym cenom produktów rolnictwa, niższym kosztom pracy (wynagrodzenia pracowników przemysłu rolno-spożywczego kształtują się poniżej przeciętnego wynagrodzenia) i pozostałych czynników produkcji oraz również dzięki niższym marżom przetwórczym. Warto zwrócić uwagę na fakt, że w miarę postępowania procesów konwergencji gospodarki Polski w ramach rynku Unii Europejskiej znaczenie przewag, które daje stosowanie strategii kosztowo-cenowych będzie spadać. Istotne znaczenie będzie miało wykorzystanie różnych strategii do zdobywania przewagi konkurencyjnej. Właściwe sformułowanie strategii stanowi główne wyzwanie dla przemysłu rolno-spożywczego w perspektywie kilku nadchodzących lat. W roku 2013 w Katedrze Strategii Zarządzania i Rozwoju Organizacji przeprowadzone zostały badania dotyczące analizy strategicznej wybranych branż przemysłu rolno - spożywczego. Celem badań było wskazanie, że myślenie strategiczne jest niezbędnym elementem rozwoju organizacji, gdyż wprowadza do niego planowość i racjonalność. Dokonując analizy strategicznej wybranych branż przemysłu spożywczego uwaga została skupiona na analizie trendów w otoczeniu biznesowym przedsiębiorstw przemysłu spożywczego, jak również dokonano analizy atrakcyjności branż. Celem podjętych badań była identyfikacja możliwości i zagrożeń związanych ze zmianami w bezpośrednim otoczeniu przedsiębiorstw (perspektywa makrootoczenia) badanej branży. Celem oceny atrakcyjności branży oraz pozycji konkurencyjnej przedsiębiorstwa (mikrootoczenia) było pogłębienie wiedzy dotyczącej możliwości i zagrożeń, które znajdują się w otoczeniu konkurencyjnym (konkurencja, substytuty, dostawcy, klienci, nowe produkty), a także wewnętrznych sił i słabości przedsiębiorstw. Badania realizowane w roku 2014 mają być kontynuacją badań przeprowadzonych w roku 2013. W Katedrze Strategii Zarządzania i Rozwoju Organizacji podjęta została próba określenia kierunków i perspektyw rozwoju wybranych branż przemysłu rolno-spożywczego. Rozwój to zachodzący w czasie proces zmian dlatego bardzo istotne jest określenie kierunków zmian w analizowanych branżach, jak również określenie możliwości rozwojowych dla przedsiębiorstw w nich działających. Celem badań było wskazanie w jakim kierunku będą zachodziły zmiany w wybranych branżach przemysłu rolno – spożywczego oraz jakie to daje szanse i zagrożenia dla przedsiębiorstw działających w analizowanych branżach. W pracy podjęto zadanie analizy i oceny jak powstające nowe struktury przedsiębiorstw, budowane przez nie strategie oraz innowacje wpływają na rozwój przedsiębiorstw sektora spożywczego. W związku z identyfikacją kluczowych obszarów praca składa się z pięciu części. W części pierwszej dokonana została charakterystyka przemysły rolno – spożywczego w Polsce oraz określone zostały szanse i zagrożenia dla tego sektora. W części drugiej scharakteryzowano branże piekarniczo – cukierniczą, następnie dokonana została analiza konkurencyjności wybranych przedsiębiorstw sektora piekarniczego, piekarniczo – cukierniczego oraz cukierni. Analiza ta miała na celu wskazanie, że wykorzystanie tej metody jest przydatne w formułowaniu strategii rozwoju. Po wykreśleniu profili konkurencyjności przedstawiono zalecenia strategiczne dla badanych przedsiębiorstw wykorzystując macierz ADL, McKinseya oraz Ansoffa. W części trzeciej opracowania dokonana została charakterystyka branży owocowo – warzywnej, przedstawione zostały uwarunkowania rozwoju analizowanej branży, a następnie sformułowano perspektywy rozwoju branży owocowo – warzywnej po roku 2014 wykorzystując analizę SWOT. W części czwartej opracowania przedstawiono tradycyjne i alternatywne strategie konkurowania w branży mięsnej. Rozważania zostały rozpoczęte od przedstawienia strategii konkurowania w branży mięsnej w podejściu tradycyjnym. Następnie scharakteryzowano innowacyjność zarządzania oraz branżę mięsną, aby dokonać charakterystyki strategii błękitnego oceanu, jako alternatywy do tradycyjnych strategii konkurowania. W części piątej opracowania przedstawiono rozwój branży mleczarskiej w Polsce w latach 2008-2013. Dokonano charakterystyki determinant oraz strategii rozwoju analizowanej branży. Rozważania rozpoczęto od analizy rynku mleka w Polsce, następnie scharakteryzowano polski handel zagraniczny produktami mlecznymi, aby na zakończenie strategie rozwoju przedsiębiorstw przemysłu mleczarskiego. Otoczenie jest burzliwe i szybko się zmienia organizacje, aby się rozwijać muszą wprowadzać zmiany i tworzyć nowe modele zarządzania. Z tych względów przy określaniu kierunków i perspektyw rozwoju wybranych branż przemysłu rolno – spożywczego przybliżona została problematyka dotycząca wykorzystania analiz strategicznych w formułowaniu strategii rozwoju przedsiębiorstw.