Rozprawa doktorska Jana Błażeja Bobrzyńskiego z 1837 roku „De asphyxia in genere” — pierwsza polska praca naukowa o śmierci z powodu uduszenia. Przekład pracy i komentarz

Abstract

Praca zawiera tłumaczenie z języka łacińskiego XIX- -wiecznej dysertacji doktorskiej Jana Błażeja Bobrzyńskiego na temat śmierci z powodu uduszenia, pod znamiennym tytułem De asphyxia in genere. Dysertacja powstała w Krakowie, a jej promotorem był profesor Maciej Józef Brodowicz, pełniący wówczas urząd dziekana Wydziału Lekarskiego Akademii Krakowskiej. Promocja doktorska odbyła się 26 czerwca 1837 roku. Poza tłumaczeniem tekstu we wstępie omówiono okoliczności powstania pracy oraz podano podstawowe informacje biograficzne dotyczące autora rozprawy. W komentarzu, zamieszczonym w końcowej części pracy, podano kilka krytycznych uwag na temat rozprawy, jak również pozytywną ocenę zaleceń klinicznych Bobrzyńskiego i rzetelności wykorzystania piśmiennictwa. Rozprawę oceniono jako encyklopedyczny przegląd ówczesnej wiedzy lekarskiej w omawianym zakresie wiedzy, wzbogaconej anegdotami, opisami zabobonów i popularnych w XIX wieku poglądów na temat stanów śmierci klinicznej oraz w ogólności procesu umierania: czy to w gwałtownych okolicznościach, czy też w aurze niezbyt zrozumiałych wówczas patofizjologicznych zjawisk towarzyszących procesowi umierania organizmu. Dysertację doktorską Bobrzyńskiego uznano za niezwykły i bardzo wartościowy dokument przybliżający nam realia wiedzy lekarskiej I połowy XIX wieku na temat asfiksji i możliwości ratowania życia chorego zagrożonego skrajną niewydolnością oddechową.

The paper presents a translation from Latin of the 19thcentury doctoral dissertation by Jan Błażej Bobrzyński on death by asphyxia, which was tellingly entitled “De asphyxia in genere” The dissertation was prepared in Cracow and was supervised by Professor Maciej Józef Brodowicz, the then Dean o f the Faculty of Medicine, Medical Academy of Krakow. The title o f Doctor of Medical Sciences was conferred upon the candidate on June 26, 1837. In addition to the translated text, in the introduction, the paper discusses circumstances o f the report preparation and provides basic biographical information on the author of the dissertation. The discussion in the final part of the paper gives several critical comments on the dissertation, as well as reflects high appreciation o f Bobrzyński’s clinical recommendations and his reliable use o f literature. The dissertation is recognized as an encyclopedic review of contemporary medical knowledge enriched with anecdotes, superstitions and popular 19th-century views on clinical death and the process o f dying in general: be it death surrounded by violent circumstances or suffused with an aura of at the time not quite understood phenomena accompanying the process of dying. The doctoral dissertation by Bobrzyński is presented as a unique and extremely valuable document bringing us closer to the real medical knowledge of the mid-19th century on asphyxia and possibilities o f saving the life of a patient endangered by extreme respiratory failure.