Rola i czynności fizyków powiatowych w Wielkim Księstwie Poznańskim

Abstract

Celem pracy było przedstawienie roli urzędowego lekarza powiatowego w systemie ochrony zdrowia na terenie Wielkiego Księstwa Poznańskiego. Temat podjęto z zamiarem uzupełnienia i pogłębienia wiedzy dotyczącej istotnych aspektów życia społecznego, jakimi są sprawy zdrowia. W X IX w. w okresie kształtowania się w Europie nowoczesnych państw narodowych, działania w tym zakresie zaczęły przybierać formę planowej polityki. Zagadnienie zostało potraktowane dwutorowo. Z jednej strony omówiono bowiem założenia pruskiej polityki sanitarnej i stworzony dla niej model organizacyjny, z drugiej uwzględniono znane uwarunkowania regionalne. Starano się wyodrębnić cechy charakterystyczne służby zdrowia w ówczesnych Prusach. Posługując się sprawdzonymi metodami administracyjnymi, kierowała się ona ideowymi wskazaniami tzw. policji lekarskiej oraz wymogami racji stanu. Funkcjonowanie tego modelu analizowano na przykładzie północno-zachodniej Wielkopolski, rdzennie polskiego terytorium, po Kongresie Wiedeńskim wcielonego do państwa pruskiego. Zasadniczym ogniwem systemu ochrony zdrowia w Wielkim Księstwie Poznańskim, od roku 1849 zaś w Prowincji Poznańskiej, był urząd fizyka powiatowego. Stanowił organ nadzoru fachowego i główny ośrodek dyspozycyjny służby zdrowia w terenie. Posiadał względną autonomię i szerokie uprawnienia. Kompleksowo realizował wielopłaszczyznowe zadania, a znaczącą pozycję wśród nich zajmowało zwalczanie skutków klęsk elementarnych (np. epidemii). Prezentacja roli lekarza powiatowego uzupełnia obraz opieki medycznej funkcjonującej w określonych w arunkach historycznych, a także skłania do refleksji nad jej ewolucją.

The aim of the work was to show the role o f district physicians in the system of health protection which was obligatory in the Grand Duchy of Poznań. The subject was taken up in order to complete and increase the knowledge connected with essential aspects o f social life such as health problems. In the 19th century, in the time when modern, new national countries in Europe were formed, the activity in the sphere of health started to be a planned policy. The problem was handled in two ways. On the one hand, the general bases o f Prussian sanitary arrangements and its organizational model were discussed, and on the other hand, well-known local conditions were taken into consideration. The aim was to present separately the characteristics of health service in Prussia of that time. According to the verified methods of administration, it followed idealistic indications of the so-called medical police and also the requirements of the state policy. It has been precisely analysed how the model worked according to the example of northwest Wielkopolska region, a strictly Polish territory which was incorporated to Prussia after the Vienna Congress. The fundamental link in the system of health protection in the Grand Duchy o f Poznań (since 1849 — the Province of Poznań) was the office of a district physician. This was the organ of professional government control and the main disposal centre of health service in the area. It had relative autonomy and broad rights. It fulfilled multilevel tasks among which the most important one was to overcome effects of elementary disasters e.g., epidemics. The description o f the role o f a district physician makes the view on medical care, as it functioned in particular historical circumstances, complete. It also makes us think about the evolution o f medical care.