Możliwości zdobywania wiedzy żywieniowej a efektywność jej przekazywania w placówkach oświatowych w Polsce

Abstract

Badania poziomu wiedzy żywieniowej dzieci i młodzieży nie uległy znaczącej zmianie na przestrzeni 20–30 lat, mimo przeprowadzonych w tym okresie kilku reform szkolnictwa, w tym dotyczących nauczania zagadnień żywienia w szkołach na różnym poziomie, a także wprowadzenia treści z zakresu żywienia już w przedszkolu. Analiza programów nauczania w szkołach podstawowych, gimnazjach i szkołach ponadpodstawowych oraz podręczników zatwierdzonych przez MEN wskazuje, że zarówno programy, jak i podręczniki zawierają dużo treści z zakresu żywności i żywienia. Mimo że szkoła zasłużenie zajmuje, jak dotychczas, niezachwianą pozycję pośród innych źródeł wiedzy, to jej stosunkowo mała efektywność musi budzić niepokój, ale przede wszystkim rodzić pytanie o przyczyny. Powodów jest niemało, niektóre są poważne, choćby dlatego, że bardzo już silnie zakorzenione. Należy do nich między innymi nadmiernie duża szczegółowość treści, jednocześnie rozproszonej w różnych przedmiotach. Sam dobór treści również budzi zastrzeżenia, ponieważ nie jest odpowiedni do aktualnych potrzeb młodych osób, wcześnie stających się aktywnymi konsumentami na rynku bardzo rozmaitej żywności. Nieadekwatnie mało do tak rozbudowanego materiału nauczania przeznaczonych jest godzin na jego realizację. Poza mankamentami samego programu, do powodów stosunkowo małej skuteczności długotrwałej edukacji żywienia należy wciąż mało kompetentna kadra nauczycieli oraz nieatrakcyjny przekaz treści. Wiele problemów rodzą liczne czynniki zewnętrzne, z którymi szkoła sobie wyraźnie nie radzi, jak reklama żywności, promocja artykułów spożywczych, oddziaływanie grupy rówieśniczej, panujące mody żywieniowe, diety, w tym odchudzające, oraz inne zjawiska zakłócające właściwy odbiór i przetwarzanie informacji płynących, notabene, z różnych źródeł (co stanowi jeszcze jeden, odrębny i trudno rozwiązywalny problem). Ważną rolę uzupełniającą zadania szkoły w tym zakresie pełnią instytuty naukowe, towarzystwa, organizacje pozarządowe, fundacje, które mają w swoich statutach i programach edukację żywieniowo-zdrowotną. Nie do przecenienia pozostaje też rola mass mediów, z Internetem, które mogą uczynić tyleż dobrego, co złego. Bez współpracy, konsolidacji szerokiego środowiska edukatorów oraz koordynacji ich działań, widoczna i satysfakcjonująca poprawa wiedzy żywieniowej społeczeństwa nie jest możliwa.