Narodziny kliniki lekarskiej w Polsce

Abstract

Powyższy artykuł omawia historię powstania pierwszej kliniki lekarskiej w Polsce. We wstępie ukazano zmiany, które zachodziły w medycynie europejskiej w wieku XVIII, ze szczególnym uwzględnieniem sporu, jaki toczył się pomiędzy zwolennikami mechanistycznego sposobu ujmowania zjawisk życiowych i patologicznych (Hoffmann, la Mettrie) a witalistami reprezentowanymi przez zwolenników Ernsta Stahla, skupionymi głównie w tzw. Szkole Montpellier (Barthez, Bordeu). To właśnie na tle konfrontacji materializmu z holizmem, poszukiwań nowych podstaw diagnostyki i terapii (Cullen, Brown) kształtowała się z wolna idea kliniki lekarskiej, której teoretyczne ramy nadał Hermann Boerhaave, wcielił w życie Gerard van Swieten, a wypełnił treścią Anton de Haen. Powstanie tzw. Starszej Szkoły Wiedeńskiej stanowiło istotny początek nauczania klinicznego w Europie. Z doświadczeń wiedeńskich czerpał Jędrzej Badurski, który u schyłku lat 70. XVIII wieku rozpoczął reformę Wydziału Lekarskiego w Akademii Krakowskiej. W niniejszym artykule, opierając się na źródłach pochodzących z tamtego czasu, podjęto się zrekonstruowania teoretycznych podstaw powstania i praktycznej organizacji pierwszej na ziemiach polskich kliniki. Na podstawie zebranych dokumentów, można przyjąć, że Badurski był w pełni świadom doniosłości swoich decyzji, a podejmując się reformy, czerpał z najnowszych wówczas osiągnięć teorii i praktyki medycznej. Tym samym klinika krakowska w założeniu w niczym nie ustępowała wiodącym ośrodkom klinicznym ówczesnej Europy.

The article presents the history of creation of the first medical clinic in Poland. In the introduction, the changes taking place in the European 18th century medicine have been presented, with particular emphasis given on the development of the dispute between the supporters of a mechanistic way of treatment of life and pathological phenomena (Hoffmann, La Mettrie), and the proponents of vitalism represented by the followers of Ernest Stahl mainly grouped in the so-called School of Montpellier (Barthez, Bordeu). It was the confrontation of materialism and holism that gave way to the exploration of new grounds for diagnosis and treatment (Cullen, Brown) that laid foundations for a medical clinic. The theoretical framework was developed by Hermann Boerhaave, Gerard van Swieten implemented it whereas Anton de Haen filled it with crucial content. The emergence of the so-called Older Viennese School was an important beginning of clinical teaching in Europe. It was the experience of Vienna that drew Jędrzej Badurski, who in the late 1770s began the reform of the Faculty of Medicine at the University of Cracow. This article is based mainly on sources from that time, aiming to reconstruct a theoretical basis and practical arrangements for the creation of the first Polish medical clinic. On the basis of the collected documents, it can be assumed that Badurski was fully aware of the importance of his decisions and paid attention to the latest achievements of the medical theory and practice. Thus, the clinic in Cracow was modelled on the leading clinical centers of the contemporary Europe.