Opisać zło. Motyw seryjnego zabójcy w najnowszej europejskiej literaturze kryminalnej (na wybranych przykładach)

Abstract

Artykuł dotyczy motywu wielkorotnych morderców w europejskiej literaturze kryminalnej (tzw. serial murder). W tekście zdefiniowane zostały cechy dystynktywne i najbardziej podstawowe czynniki psychologiczne, które składają się na obraz seryjnego mordercy w najbardziej ogólnym zarysie. Przedmiotem pracy jest analiza literackich (a zatem artystycznych, fikcyjnych) obrazów seryjnych zabójców, przy czym trzeba zaznaczyć, że są to konstrukty postaci oparte albo na autentycznych badaniach psychologicznych czy z dziedziny kryminologii, bądź nawiązujące do popkulturowych, ustereotypizowanych przekonań dotyczących seryjnych morderców. Jako materiał badawczy posłużyła literatura obszaru europejskiego, zwłaszcza skandynawska, francuska, niemiecka i włoska. Twórczość rodzima jest tak obszerna, że zasługuje na osobną analizę badawczą. W artykule omówione zostały dystynktywne cechy seryjnych morderców, eksponowane w literackim obrazie ich działalności, a więc wysokie IO, modelowe niemal zaplecze środowiskowe i negatywny wpływ rodziny na zachowania bohaterów, co inicjuje ich mordercze skłonności. Wymienione także zostają pewne modyfikacje w odniesieniu do rzeczywistości, a więc dość częste wprowadzanie postaci seryjnych morderczyń (kiedy w rzeczywistości próba ta jest stosunkowo nikła). Postawiona zostaje teza dotycząca przyczyn nośności tej tematyki na gruncie europejskim. Odnosi się to zwłaszcza do kultur północnych i społeczeństw z pozoru bezpiecznych, niezagrożonych przestępczością. Takie tło umożliwia nakreślenie przejmującego, traumatycznego obrazu wtargnięcia seryjnego mordercy, który w tej perspektywie może być potraktowany jako element transgresyjny. Tematyka seryjnych morderców i jej realizacje są zaskakująco bogate w literaturze europejskiej. Te artystyczne wizje sytuują wielokrotnych morderców w kręgu obcości, wykroczenia poza ustalony porządek.