Rola budynków wielospecjalistycznych przychodni Łódzkiej Kasy Chorych jako elementu nowoczesnej architektury miasta w dwudziestoleciu międzywojennym

Abstract

Łódzka Kasa Chorych funkcjonowała od 1922 r. i obejmowała opieką medyczną miasto wraz z powiatem łódzkim. Pomocy medycznej mieszkańcom udzielano w ambulatoriach umieszczonych w adaptowanych lokalach i w szpitalach miejskich, z którymi Kasa Chorych miała podpisane umowy. Brak własnych budynków dla lecznictwa ubezpieczeniowego zmusił w ładze Kas Chorych do budowy placówek: szpitala w Łodzi, dwu budynków ambulatoriów p rzy ul. Łagiewnickiej nr 34/36 i ul. Leczniczej nr 6 oraz sanatorium w Tuszynie. Powstanie tych gmachów w skali kraju stanowiło pionierskie osiągnięcie łódzkiego oddziału Kasy Chorych. Ambulatorium przy ul. Łagiewnickiej nr 34/36 w y budowano w najbiedniejszej dzielnicy Łodzi. Pomieszczenia przeznaczono dla: ambulatoriów, oddziału p o łożniczego i wodoleczniczego, pokoi obserwacyjnych, gabinetów lekarzy domowych. Gmach w zniesiony w latach 1927-1929 według projektu architekta Witolda Szereszewskiego b ył przeznaczony dla dużej liczby chorych. Nowością b yły rozbieralnie przy gabinetach lekarskich i doskonale zorganizowane ambulatoria specjalistyczne. Budynek wolnostojący, murowany powstał na działce o powierzchni 1,5 ha. Rzut opracowano na planie litery H z salami dla pacjentów usytuowanymi wzdłuż traktów zewnętrznych. Główne wejście ozdobiono portalem, wysuniętym p rzed lico muru. Gmach w ieńczyła ścianka attykowa z napisem: KASA CHORYCH M. ŁODZI. Drugim przedwojennym obiektem powstałym na zlecenie Kas Chorych b ył gmach przychodni przy u licy Leczniczej nr 6 w Łodzi. Na obiekt ten rozpisano w 1925 r. powszechny konkurs architektoniczny, a zaprojektował go architekt Stefan Krasiłowski. Wybudowano go w latach 1930-1932. Przychodnia była wolnostojąca, trzykondygnacyjna, o rzucie opracowanym na wzór litery A. Wejście główne umieszczono od strony ulicy Leczniczej, przy bocznych skrzydłach zaś usytuowano dodatkowe wejścia od bocznych uliczek. Elewacja przychodni, modernistyczna z klasycystycznymi elementami i łukowato ugiętą pierzeją, tworzy zabudowę u licy Leczniczej. Te dwa łódzkie przykłady przychodni wielospecjalistycznych dla Kas Chorych wpisują się w n owy rozdział w historii rozwoju lecznictwa ubezpieczeniowego. Dokonano wówczas reorganizacji, polepszyły się w arunki leczenia. Budynki wybudowano zgodnie z ówczesnymi w ym o gami i wzorowo wyposażono w sprzęt diagnostycznolec zniczy . Prowadzono w nich działalność profilaktyczną i leczniczą, tak potrzebną w przedwojennej Łodzi. Użyte materiały stworzyły architekturę ponadczasową, rozpoznawalną, kształtującą przestrzeń i umiejętnie zabudowującą ulicę, z równoczesnym poszanowaniem dla otaczającej ją zieleni.

The Łódź Health-Insurance Fund started functioning in 1922 and provided medical services for the citizens of Łódź and the whole province. Initially, medical help was given in dispensaries organised in adapted premises and city hospitals with which the Health-Insurance Fund had signed necessary agreements. With time, the lack of the Fund’s own buildings forced its authorities to erect a hospital in Łódź, a dispensary consisting o f two buildings at 34/36 Łagiewnicka Street and at 6 Lecznicza Street, and a sanatorium in Tuszyn. The foundation of these buildings was a pioneering achievement o f the Łódź Health-Insurance Fund on the scale o f the whole country.The dispensary at 34/36 Łagiewnicka Street was built between 1927 and 1929, in the poorest district of Łódź, according to the design of W itold Szereszewski. It housed a maternity ward, a hydrotherapeutic ward, observation rooms and rooms for family physicians. It could admit a large number of patients at a time offering dressing rooms and perfectly organised and equipped specialised consulting rooms. The building itself was detached, built of bricks and concrete in the shape of the letter H on a piece o f land of 1,5ha. Rooms for patients were situated along outer routes. The front elevation of the building w as decorated w ith a protruding portal, anattic wall and a caption “KASA CHORYCH M. ŁODZI” (“THE HEALTH-INSURANCE FUND OF THE C ITY OF ŁÓDŹ”).The other pre-war building founded by the Łódź Health-Insurance Fund was the dispensary at 6 Lecznicza Street. Designed by Stefan Krasiłowski and erected between1930 and 1932, it was a detached, threestorey structure designed in the shape of the letter A. The main entrance was at Lecznicza Street, side-entrances led into the building from surrounding smaller streets. The front elevation of the building was modernistic with classical elements and an arched frontage, which made the building one of the most distinctive architectural elements of Lecznicza Street.The two examples o f dispensaries mentioned above marked a new era in the history of insurance health care. They brought much improvement to the conditions o f patients’ treatment. The buildings were constructed according to strict requirements of those times and provided with modern medical equipment, w hich allowed effective prevention and medicinal treatment. Materials used during construction made it possible to create timeless, recognizable architecture shaping space skilfully and with respect to surrounding greenery.