Geneza i funkcjonowanie sanktuariów Pańskich w Polsce w okresie odnowy potrydenckiej (XVI–XVIII w.)

Abstract

Celem prezentowego opracowania było poznanie przyczyn i uwarunkowań powstania sanktuariów Pańskich w Polsce okresie odnowy potrydenckiej. W wyniku przeprowadzonej kwerendy archiwalnej i bibliotecznej, w granicach dzisiejszej Polski wyróżniono 39 sanktuariów Pańskich powstałych w okresie odnowy potrydenckiej – jest to ponad 40% funkcjonujących obecnie tego typu ośrodków pielgrzymkowych w kraju. Na podstawie przeprowadzonych badań można sformułować następujące wnioski: – okres reformacji zahamował rozwój sanktuariów Pańskich na ziemiach polskich. Dopiero od początku XVII w. zaczęły wykształcać się nowe miejsca pielgrzymkowe, związane głównie z kultem Męki Pańskiej. – największe znaczenie w powstaniu sieci sanktuariów Pańskich w okresie odnowy potrydenckiej miał rozwój kultu cudownych wizerunków Chrystusa lub Trójcy Świętej, a także rozwój kultu Męki Pańskiej i Eucharystii. – istotny wpływ na powstanie i rozwój badanych ośrodków miała także działalność zgromadzeń zakonnych, głównie żebraczych, a także mecenat magnacki i szlachecki, oraz działalność bractw i stowarzyszeń religijnych. – najwyższą rangę wśród analizowanych ośrodków posiadały sanktuaria kalwaryjskie, przede wszystkim w Kalwarii Zebrzydowskiej, Wejherowie, Pakości, a także sanktuarium na Świętym Krzyżu, które jednak utraciło rangę sanktuarium narodowego po cudownej obronie Jasnej Góry w 1655 r.