Rozporządzanie opróżnionym miejscem hipotecznym – zagadnienia dotyczące zakresu uprawnienia

Abstract

Po osiemnastomiesięcznym vacatio legis 20 lutego 2011 roku weszła w życie ustawa z dnia 26 czerwca 2009 roku o zmianie ustawy o księgach wieczystych i hipotece oraz niektórych innych ustaw, zwana dalej ustawą nowelizującą. Celem wprowadzonych zmian jest dopasowanie regulacji hipoteki do dynamicznie rozwijających się stosunków gospodarczych oraz uczynienie jej bardziej elastycznym i efektywnym środkiem zabezpieczenia wierzytelności. W charakter tych zmian doskonale wpisuje się wprowadzona po raz pierwszy do polskiego porządku prawnego instytucja uprawnienia do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym. Nowo wprowadzona regulacja w znaczący sposób przeobraziła dotychczasowy model sukcesji hipotecznej. Poprzednio funkcjonująca tak zwana zasada posuwania się hipotek naprzód była bardzo krytykowana w piśmiennictwie i uważana za relikt ustroju socjalistycznego nieadekwatny do obecnych potrzeb społeczno-gospodarczych. Odpowiedzią na zgłaszane postulaty przez przedstawicieli doktryny oraz nieustannie dokonujące się zmiany w obrębie współczesnej gospodarki rynkowej było wprowadzenie do polskiego systemu prawnego rozwiązania w postaci systemu stałych miejsc hipotecznych. Istotne jest to, że instytucja ta ma zastosowanie wyłącznie do hipotek powstałych po dniu 19 lutego 2011 roku. Zatem wierzyciele obecnie ustanawiający hipotekę powinni brać pod rozwagę nowe uprawnienia właściciela, zwłaszcza jeżeli zdecydują się ustanowić hipotekę na niższym miejscu. Fakt, że jest to instytucja zupełnie nowa i mało znana od strony praktycznego wykorzystania w polskim prawie, wpłynął na podjęcie przedmiotowej materii badawczej. W niniejszym artykule dogłębnej analizie poddano zagadnienie granic uprawnienia do rozporządzania opróżnionym miejscem hipotecznym, które jest szczególnie istotne z praktycznego punktu widzenia. Określenie granic uprawnienia jest kluczowe nie tylko dla oceny prawidłowej realizacji uprawnienia przez właściciela nieruchomości, ale również dla określenia sytuacji wierzycieli hipotecznych. Kompleksowe przedstawienie analizowanych w artykule zagadnień niewątpliwie posiada nie tylko znaczenie naukowo-poznawcze, ale również może być użytecznym źródłem wiedzy dla praktyków.