Turystyka religijna na przykładzie sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Św. na Świętym Krzyżu

Abstract

Sanktuarium Relikwii Drzewa Krzyża Świętego na Świętym Krzyżu należy do naj-starszych ośrodków pielgrzymkowych w Polsce. Ośrodek ten uznawany jest za pierwsze narodowe sanktuarium Polski i rangę taką pełnił do cudownej obrony Jasnej Góry w 1655 r. W ostatnich latach sanktuarium na Świętym Krzyżu odwiedza około 160 tys. osób. Klasztor benedyktynów na Łysej Górze zasłynął w całym kraju już w średniowieczu, dzięki relikwiom Krzyża Świętego. Najprawdopodobniej benedyktyni otrzymali relikwiarz z pięcioma cząstkami Drzewa Krzyża Świętego od Władysława Łokietka w 1306 r. W opracowaniu przedstawiono formy i wielkość ruchu turystycznego do sanktuarium. Dokonano także analizy zasięgu przestrzennego oddziaływania ośrodka oraz rozkładu ruchu turystycznego i pielgrzymkowego w ciągu roku. Dokładna analiza dynamiki ruchu turystycznego i pielgrzymkowego do sanktuarium na Świętym Krzyżu jest możliwa dopiero od 14 września 1998 r. Od tego dnia bowiem w świętokrzyskim sanktuarium prowadzone są księgi pielgrzymkowe. W 1999 r. ruch rejestrowany przez opiekunów sanktuarium wyniósł 96,5 tys. osób (70% ogółu), a ruch nierejestrowany oszacowano na 30 tys. osób. Najwięcej osób w analizowanym okresie zanotowano w księgach pielgrzymkowych w 2000 r. – w 2755 grupach przybyło wówczas 120 668 osób. Ponad połowę zarejestrowanych w 2000 r. w sanktuarium grup stanowiły wycieczki szkolne (64%), przy czym zdecydowanie dominowały wycieczki ze szkół podstawowych (49%). Około 20% odwiedzających sanktuarium przybyło w grupach organizowanych przez parafie, zaś 11% przez zakłady pracy i związki emerytów i rencistów. Ruch turystyczny na Świętym Krzyżu rozpoczyna się generalnie w kwietniu i trwa do końca października. Najwięcej grup turystycznych odwiedza sanktuarium z woj. mazowieckiego oraz świętokrzyskiego i lubelskiego. Sanktuarium odwiedza także w ciągu roku niewielka liczba grup zagranicznych (w 2000 r. 22 grupy; najwięcej z Ukrainy (9 grup) oraz grupy z Anglii, Białorusi, Bułgarii, Hiszpanii, Kanady, Litwy, Łotwy, Macedonii, Niemiec, Norwegii, Szwajcarii, Turkmenistanu i Węgier). Sanctuary of Relics of the Holy Cross on Swiety Krzyz is one of the oldest pil-grimage centers in Poland. It had been most important too, before the miraculous defence of Jasna Góra in 1655. Historians claim that the Benedictine monastery on the mountain of Łysiec was founded by Bolesław Krzywousty in the thirties of the twelfth century, however exact date of the foundation is unknown. The monastery became famous as early as the Middle Ages, mainly by dint of relics of the Holy Cross. It is thought that relics were donated to monks in 1306 by Władysław Łokietek. Currently, some 160 thousand tourists and pilgrims visit the sanctuary every year. This study describes forms and scale of tourist movement (including tourist move-ment’s distribution during a year) and provides analysis of spatial range of the shrine’s in-fluence. Exact analysis of the dynamics of the pilgrimage and tourist movement is possible since 14th September 1998, the day when the monks started to register pilgrims in the pil-grimage Books. Most of the registered visitors came in 2000 (2755 groups totalled 120 668 people). 70 671 people came in tourist groups, the rest came in pilgrim groups (41,4% of the total number of visitors). Spatial range of the shrine’s influence covers whole territory of Poland. In the year 2000, pilgrim and tourist groups came mainly from mazowieckie, świętokrzyskie and lubelskie provinces. Groups from lubuskie, warmińsko-mazurskie and zachodnio-pomorskie provinces were very rare. Most of the total number of tourist groups is registered in May and June. When it comes to pilgrim groups, they usually come in September, when shrine’s main ceremonies take place.