Administracyjne kary pieniężne w demokratycznym państwie prawa

Abstract

Prezentowana publikacja poświęcona jest analizie administracyjnych kar pieniężnych. Zagadnienie to nabiera coraz większego znaczenia wraz ze wzrostem wysokości nakładanych administracyjnych kar finansowych i zwiększającym się zakresem ich stosowania. Jednocześnie zauważalny jest pewien niedostatek refleksji teoretycznej w stosunku do rozwoju regulacji prawnych. Brak jest analiz z czego wynika wzrost ilości finansowych kar administracyjnych oraz ich dolegliwości. Równolegle do wzrostu ilości finansowych sankcji administracyjnych nie ma rozwoju reguł procesowych ich nakładania. Wydaje się, że coraz bardziej palącą potrzebą staje się konieczność wprowadzenia do systemu polskiego prawa jednolitych zasad ogólnych odnoszących się do wymierzania administracyjnych kar pieniężnych przez organy administracji publicznej. Szczególnie, że w wielu nowych regulacjach brak jest stworzenia dodatkowych gwarancji procesowych dla adresatów administracyjnych kar pieniężnych. Co więcej, adresaci administracyjnych kar pieniężnych nie zawsze mogą uzyskać efektywną ochronę sądową, co jest skutkiem braku zgodności co do zakresu tej ochrony. Znajduje to swoje odzwierciedlenie w ilości skarg składanych przez adresatów administracyjnych kar pieniężnych do Rzecznika Prawa Obywatelskich oraz podejmowanych w ich następstwie interwencji (zob. w szczególności wystąpienie RPO zamieszczone w prezentowanej publikacji). Szczególnie istotny w kontekście ochrony praw adresatów tych sankcji jest niedawny wyrok Trybunału Konstytucyjnego w sprawie wysokości kary pieniężnej za usuwanie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia (omawiany także szczegółowo w przedkładanej publikacji). Prezentowana praca pokazuje szeroki zakres problemów dotyczących generalnych i szczególnych zagadnień wyłaniających się na gruncie wymierzania i miarkowania administracyjnych kar pieniężnych. Przedkładana książka pokazuje, że problematyka administracyjnych kar pieniężnych znajduje się w fazie intensywnego rozwoju, gdzie tradycyjne koncepcje prawnoadministracyjne znajdują się pod silnym wpływem myślenia karnistycznego. Książka podzielona jest na dwie części. W pierwszej z nich, znajdują się artykuły poświęcone ogólnym zagadnieniom wyłaniającym się na tle wymierzania i miarkowania administracyjnych kar pieniężnych. Przedstawione zostały szczególne cechy administracyjnych kar pieniężnych w teorii oraz orzecznictwie. Taka konfrontacja pokazuje pewien zauważalny rozdźwięk pomiędzy literaturą administratywistyczną i orzecznictwem sądowym i trybunalskim. Kolejny artykuł wskazuje na braki w zakresie gwarancji procesowych adresatów administracyjnych kar pieniężnych. Jednocześnie pokazane są nowe zjawiska na tle zidentyfikowanych ułomności istniejącego systemu wymierzania administracyjnych kar pieniężnych. Co ciekawe, rodzą one kolejne pytanie na ile rozwiązania wskazanych problemów nie tworzą nowych problemów miast rozwiązania istniejących niedoskonałości. Zwieńczeniem części pierwszej są dwa artykuły poświęcone niezwykle istotnemu zagadnieniu zbiegu odpowiedzialności administracyjnej i karnej. Choć na gruncie teoretycznym odpowiedzialność administracyjna i karna są niezależne to w praktyce trudno uciec od trudnego do uniknięcia wzajemnego oddziaływania regulacji administracyjnej i karnej. Jeden z tych artykułów ma charakter teoretyczny, a drugi odnosi problem do konkretnych przepisów, ale zostały umieszczone razem z uwagi na swój uzupełniający charakter. Część druga zawiera studia nad wybranymi karami pieniężnymi wymierzanymi na podstawie różnych ustaw szczególnych prawa administracyjnego. Część ta identyfikuje działy administracyjnego, gdzie tematyka sankcji finansowych jest szczególnie aktualna, np. prawo antymonopolowe, prawo ochrony środowiska, prawo przewozowe czy prawo żywnościowe. Prezentowane szczegółowe studia z zakresu wybranych działów prawa administracyjnego rozwijają wiele wątków zarysowanych w części pierwszej. Wnioski płynące z tej części pokazują jak praktyka prawa administracyjnego wyprzedza teorię w zakresie w jakim szczególe ustawy administracyjne adaptują rozwiązania z innych działów prawa oraz wprowadzają rozwiązania swoiste. Szczegółowe studia pokazują także brak spójnej koncepcji legislacyjnej jak należy ustanawiać sankcje administracyjne, a w szczególności kary pieniężne. Niezwykle widoczny jest także brak przepisów ogólnych dotyczących nakładania sankcji administracyjnych. Z drugiej jednak strony prezentowany w książce (i wspominany w wielu artykułach) projekt niedoszłej nowelizacji k.p.a. pokazuje jednak jak nieprzemyślane mogą być propozycje wprowadzania ogólnych przepisów o nakładaniu administracyjnych kar pieniężnych i jak nieudolnie próbuje się je wprowadzać do polskiego systemu prawnego . Część I. Administracyjne kary pieniężne - zagadnienia teoretyczne i ogólne Daniel Nowicki, Sławomir Peszkowski, Kilka uwag o szczególnym charakterze administracyjnych kar pieniężnych Lucyna Staniszewska - Materialne i proceduralne zasady stosowane przy wymierzaniu administracyjnych kar pieniężnych Mateusz Błachucki, Wytyczne w sprawie nakładania administracyjnych kar pieniężnych (na przykładzie wytycznych wydawanych przez Prezesa UOKiK) Bartosz Majchrzak, Problematyka prawna administracyjnych kar pieniężnych w orzecznictwie Trybunału Konstytucyjnego i sądów administracyjnych Mariusz Maciejewski, Grzegorz Sibiga, Automatyzacja w nakładaniu kar pieniężnych Paweł Wojciechowski, Zbieg odpowiedzialności administracyjnej opartej na sankcjach w postaci administracyjnych kar pieniężnych Anna Zientara, Odpowiedzialność karna i administracyjna za udział w zmowie przetargowej - możliwość podwójnego ukarania

Część II. Administracyjne kary pieniężne w wybranych regulacjach prawa administracyjnego Małgorzata Król – Bogomilska, Kary pieniężne w polskim prawie antymonopolowym po nowelizacji z 2014 r. Anna Piszcz, Dobrowolne poddanie się antymonopolowej karze pieniężnej Wojciech Radecki, Finansowe kary administracyjne w prawie ochrony środowiska Joanna Wyporska – Frankiewicz, Krzysztof Gruszecki – Lasy, a kary pieniężne na podstawie ustawy o ochronie przyrody Adam Habuda, Konstytucyjne dylematy kary za usunięcie drzew lub krzewów bez wymaganego zezwolenia (uwagi na marginesie wyroku Trybunału Konstytucyjnego z dnia 1 lipca 2014 r.) Renata Rychter, Ewaluacja systemu administracyjnych kar pieniężnych za naruszenia w transporcie drogowym Katarzyna Strąk, Kary pieniężne nakładane na przewoźników na podstawie ustawy o cudzoziemcach w świetle orzecznictwa sądów administracyjnych Mateusz Kaczocha, Kary pieniężne w ustawie o międzynarodowym przemieszczaniu odpadów (wybrane zagadnienia) Rafał Stankiewicz, Administracyjne kary pieniężne w ustawie z dnia 20 lutego 2015 r. o odnawialnych źródłach energii Adam Zieliński, Kary administracyjne w prawie żywnościowym Stanisław Witkowski, Kilka uwag odnośnie zakresu podmiotowego kar wymierzanych na podstawie art. 40a ustawy o jakości handlowej artykułów rolno-spożywczych przez Inspekcję Handlową