Miasta restytuowane w obliczu przemian demograficznych w XXI wieku

Abstract

Problem przemian demograficznych jest jednym z najważniejszych tematów badawczych współczesnej geografii. Współcześnie jesteśmy świadkami szeregu niekorzystnych zjawisk demograficznych, takich jak problem starzenia się społeczeństwa i depopulacja, które to zjawiska mogą stanowić istotne ograniczenia w rozwoju miast, w tym także miast restytuowanych. Celem artykułu była próba odpowiedzi na pytanie o rzeczywistą rolą tych zjawisk w przemianach demograficznych nowych miast na początku XXI wieku. W tym celu z wykorzystaniem metod ilościowych zbadano zbiór 50 miast restytuowanych, którym prawa miejskie przywrócono w latach 1990–2003. Otrzymane wyniki potwierdziły wstępne założenia – analizowany zbiór podlega widocznym procesom i depopulacji i starzenia się, chociaż, jak zaznaczają Autorki, nie wszędzie ma on jednakowa dynamikę. Jak wynika z dalszych konkluzji okazuje się, że restytucja praw miejskich wcale nie musi oznaczać dla nowego miasta pozytywnego zwrotu w rozwoju struktur demograficznych. W wielu przypadkach było wręcz odwrotnie. Niekorzystne trendy przemian demograficznych nasiliły się. Jak zauważają Autorki negatywne trendy demograficzne w części miast restytuowanych mogą prowadzić także do osłabienia poziomu rozwoju społeczno-gospodarczego, a także ich mniejszej konkurencyjności ekonomicznej. Wynika to głównie z faktu zwiększonego obciążenia demograficznego w wymiarze lokalnym, jak również zwrócenia uwagi na potrzebę zmian w zakresie szeroko pojętej infrastruktury. W tym kontekście postulowane są tezy o poszukiwaniu odpowiednich rozwiązań systemowych i strategicznych nawiązujących do wzmacniania w wymiarze lokalnym tzw. srebrnej gospodarki.

The problem of demographic transformations is one of the most important research topics of contemporary geography. Today, we witness a host of unfavorable demographic phenomena, such as the problems of aging population and depopulation, both of which can be traced back to transformations in the demographic make-up of individual settlements. In this article, our aim is to focus on the demographic transformations of restituted towns in post-socialist Poland, by pointing out some general trends and their spatial differentiation in the 21st-century. Using quantitative methods, 50 towns restituted between 1990 and 2003 were subject to analytical scrutiny. The results point to two negative trends: population aging and depopulation (although they do not apply to all towns to the same extent). In conclusion, our results show that restitution most often does not imply positive demographic changes. Conversely, intensified demographic regression seems to be a more likely trend. Population loss often leads to the socio-economic weakening of a small town within the region, with increased demographic load and a necessity to adapt the infrastructure and the market to the needs of the elderly as plausible consequences. In this scenario, new solutions must be sought for in the so-called silver economy, which is likely to become a field for strategic actions.

Słowa kluczowe: miasta zdegradowane, miasta restytuowane, miejskość, wiejskość, status prawno-administracyjny miast, przemiany demograficzne, depopulacja, starzenie się społeczeństwa, Polska.

Keywords: degraded towns, restituted towns, urbanity, rurality, formalization, Poland, demography, statistics, index.