Problemy kształtowania nowej tożsamości restytuowanych małych miast

Abstract

Celem tego rozdziału jest przeanalizowane współczesnych i przeszłych wyznaczników tożsamości miast restytuowanych w Polsce oraz próba oceny postrzegania miast restytuowanych przez zamieszkujące je społeczności. W opracowaniu uwzględniono 87 miast, które odzyskały status miejski w latach 1989–2011, a w odniesieniu do pięciu z nich (Chocz, Frampol, Halinów, Krynki, Tarczyn) dokonano głębszej analizy. Została ona oparta zarówno na studiach literaturowych, danych statystycznych, jak i metodzie ankietowej. Badania studiów przypadków dowiodły, że rozwój i przemiany tych miejscowości zarówno w przeszłości, jak i współcześnie (po odzyskaniu statusu miejskiego) przebiegał różnymi ścieżkami. Odmienne były niektóre przesłanki stojące za umiastowieniem tych miejscowości, inne też były konsekwencje tego zjawiska. Autorzy szczegółowo omawiają te kwestie, a z dokonanego opisu wynika, że nie można ująć procesu restytucji miast jakąś jedną, bardziej uniwersalną zasadą. Niemniej Autorzy zwracają uwagę, że niektóre aspekty tożsamości kulturowej i historycznej mogą być pewną przesłanką wspomagająca zabiegi o ponowne prawno-administracyjne umiastowienie. Niemniej jak podkreślają Autorzy opracowania wysiłki władz samorządowych często „rozjeżdżają się” się z oczekiwaniami jakie sobie stawiano po restytucji statusu miejskiego. Z innej strony można stwierdzić, że „historyczna sprawiedliwość”, na którą często powoływano się w trakcie zabiegów o umiastowienie nie zawsze się dokonuje. Niemniej wszędzie zwraca się uwagę na fakt, iż restytucja statusu miejskiego spowodowała, że pewne kwestie związane z rozwojem, szczególnie infrastrukturalnym zostały unormowane, a nawet zdynamizowane. Ważnym elementem, który traktowany jest jako pozytyw restytucji jest wzrost poczucia tożsamości lokalnej wśród mieszkańców. Autorzy wskazują także na negatywne aspekty, o których mówili ankietowani – obawy o wzrost przestępczości czy zwiększenia podatków, a nawet spadku znaczenia lokalnych walorów turystycznych. W puencie opracowania wskazano, że jednak nie można oczekiwać zbyt szybkiego efektu podjętych – słusznie – działań na rzecz przywrócenia statusu miejskiego zarówno w sferze ekonomicznej, jak i społecznej czy kulturalnej.

This chapter focuses on the determinants of past and present identity of restituted towns in Poland, as well as the impact of the towns’ renewed image on their inhabitants. This paper covers all 87 towns which in the years 1989–2011 had their urban status restituted, whereof five have been selected for closer inspection. The analysis was conducted taking into account statistical information and literature on the subject, as well as questionnaires and interviews with the authorities of the studied towns. The study shows that each of the restituted towns has an individual character, both in terms of historical features of urbanity, as well as internal and external factors determining their development. They differ not only in regard to their origins and current role within the settlement system but also in regard to their contemporary conditions for development. Our research results clearly show the importance of historical and cultural factors affecting the identity of towns as expressed in their spatial arrangements and centuries-old traditions of possessing town privileges. The efforts of local authorities to restitute urban status depart from the premise of achieving a certain socio-economic objective and a wish to obtain "historical justice". Besides the satisfaction derived from becoming ‘urban’, restitution also provides tangible socio-economic and infrastructural benefits. The change of status also entails some negative aspects, such as: fear of increased crime, higher taxes, and decreased tourism. The results also indicate that the formation of identity is a long socio-economic and even political process. As such, we cannot expect for identity to consolidate quickly under new conditions, as both the past and the present play an important role in this process.