Między obyczajem a modą: wykluczenie cyfrowe osób starszych w perspektywie przemian praktyk społecznych

Zalewska, Joanna

Między obyczajem a modą: wykluczenie cyfrowe osób starszych w perspektywie przemian praktyk społecznych

Abstract

Celem artykułu jest próba zrozumienia wykluczenia cyfrowego osób starszych w perspektywie teorii praktyk oraz teorii Gilles’a Lipovetsky’ego przejścia od obyczaju do mody. Przeprowadzono badania etnograficzne z użyciem obserwacji uczestniczącej i otwartych wywiadów pogłębionych na temat użytkowania i stosunku wobec nowych technologii informacyjno-komunikacyjnych. W badaniu wzięło udział 18 osób urodzonych w latach 1918–1942, zamieszkałych w Warszawie. Wśród przedstawicieli pokolenia II RP regulatorem praktyk społecznych były głównie normy obyczajowe, które wyznaczały określony przebieg praktyk. Odstępstwo od nich zaliczane było do kategorii obcości, będącej kategorią numinotyczną. W tych kategoriach można traktować stosunek do nowych technologii. Dla przedstawicieli pokoleń wojennego i ZMP kryterium adaptacji nowych technologii stanowiła ich kolektywna użyteczność. Otwarcie na zmiany, które przyczynią się do poprawy standardu życia, zawdzięczali ideologii postępu. Wśród przedstawicieli pokoleń opozycji obyczajowej i odwilży przejawia się współczesny regulator praktyk – moda, która polega na naśladownictwie nowych zewnętrznych wzorów motywowanych poszukiwaniem pożądanej stymulacji emocjonalnej. Jednostki rozwijają swoje zaangażowanie w praktyki, które przynoszą im emocjonalne korzyści. Umiejętności związane z korzystaniem z nowych technologii są współcześnie elementami większości praktyk angażujących jednostki. Kompetencje cyfrowe są nabywane mimochodem w trakcie wykonywania angażującej praktyki.

Due to law rates of ICT consumption among individuals aged 65+ in Poland (14% use computer and Internet, 55% use cell phones), they are treated in public discourse as homogenic digitally excluded group. Drawing upon ethnographic data, practice theory and Lipovetsky’s theory of transition from custom to fashion, this paper proposes a new look at use and disuse of ICT among elders. The research method was multi-sited ethnography among 18 individuals living in Warsaw, born between 1918 and 1942 (pre-war generation, war generation, post-war generation, the Thaw generation). According to life course approach, biographical narratives were conducted beside in-depth interviews and participant observation. Among pre-war generation, social practices were regulated by customary norms. ICT were perceived with anxiety as ‘strangers’ – possibly dangerous novelties. Among war – and post-war generations, ICT were treated as necessities facilitating satisfaction of needs. The important factor of the development of this attitude was the Enlightement idea of progress, widely propagated by the socialist state of People’s Republic of Poland after the WWII. Among the Thaw generation, social practices were regulated by fashion, understood as imitation of new external models of behaviour in order to fi nd emotional stimulation. Individuals engage into practices to gain emotional advantages. Skills connected with using ICT are elements of most of today’s social practices. Digital competences are acquired incidentally during engaging into practices.

Keywords

sociology of ageing ICT digital exclusion social practices custom fashion elder generations idea of progress emotions category of ‘stranger’

socjologia starości wykluczenie cyfrowe praktyki społeczne obyczaj moda starsze pokolenia ideologia postępu kategoria obcego emocje

Citation

Zalewska, J. (2015). Między obyczajem a modą: wykluczenie cyfrowe osób starszych w perspektywie przemian praktyk społecznych. Studia Socjologiczne, Socjologia starzenia, 2 (217), 241-263.

URI

https://depot.ceon.pl/handle/123456789/14273

Belongs to collection

Artykuły / Articles

Full item record