O możliwościach zastosowania kategorii granicy w analizie zjawiska korupcji

Abstract

Od lat 90. XX wieku obserwujemy istotny wzrost zainteresowania kwestią korupcji. To również czas ponownego odkrycia problemu granic i pogranicza jako zagadnień centralnych dla procesów towarzyszących człowiekowi pod koniec stulecia. Globalizacja, kolejna fala demokratyzacji oraz upadek ZSRR to zmiany, który stworzyły nowe, strukturalne warunki dla zjawisk korupcyjnych oraz dla przedefiniowania granic politycznych. Pomimo podobieństwa uwarunkowań inspirujących do systematycznej refleksji nad korupcją i granicami, zarówno badania nad korupcją, jak i badania nad granicami zazwyczaj traktowane są jako odrębne obszary badawcze. Możemy jednak wyodrębnić pewne płaszczyzny, na których badania te spotykają się i zjawisko korupcji jest wyraźnie osadzone w kontekście granic. Ich wspólną cechą wydaje się dominacja takiej narracji w myśleniu o korupcji i granicach, w której związek między korupcją a granicami jest zlokalizowany, zarówno w sensie instytucjonalnym, jak i teoretycznym, na granicy państwowej. W artykule postawiono tezę, według której taka perspektywa w analizie relacji między korupcją a granicami nie wyczerpuje wielorakich związków między tymi zjawiskami, ponieważ zarówno różnorodność form korupcji, jak i wielość sposobów rozumienia pojęcia granicy we współczesnych studiach nad granicami, stwarzają znacznie szerszą perspektywę w badaniu zależności między tymi polimorficznymi kategoriami. Autor przedstawia dwa podejścia w badaniu tych zależności i towarzyszące im pytania badawcze. W pierwszym zjawisko korupcji jest ukonstytuowane na granicach, które są konstruowane w dyskursie publicznym – mogą być zmieniane, negocjowane i kontestowane przez podmioty działające w ramach danego systemu politycznego. Korupcja jest tu rezultatem procesu tworzenia granic. W drugim podejściu korupcja jest zjawiskiem, któremu towarzyszy powstawanie granic, ponieważ może doprowadzić do stworzenia tzw. brudnej wspólnoty, której niewidzialne granice włączają jednych, będąc jednocześnie barierami dla niechcianych outsiderów. Tu społecznie konstruowane i podtrzymywane granice są rezultatem korupcji.